Afty na policzku to bardzo nieprzyjemna dolegliwość przybierająca postać nadżerek lub owrzodzeń, która najczęściej pociąga za sobą silny ból i pieczenie. Czasami afty są tak dotkliwe, że utrudniają jedzenie oraz mówienie. Etiologia aft nie została do końca wyjaśniona, nie wydają się one jednak być chorobą zakaźną czy infekcyjną1. Da się jednak wyróżnić szereg czynników predysponujących do ich powstawania, o których nieco więcej powiemy w dalszej części artykułu. Przedstawimy także domowe sposoby na afty oraz omówimy wskazania do konsultacji z lekarzem.
Czym jest afta na policzku i jakie daje objawy?
Afty to bolesne nadżerki powstające na błonie śluzowej jamy ustnej policzków, ale nie tylko. Zmiany w jamie ustnej mogą zrobić się tak naprawdę wszędzie: na języku, w okolicach podjęzykowych, na podniebieniu, w gardle, na dziąśle, a nawet na wargach. Mianem afty określa się mały ubytek w błonie śluzowej zazwyczaj o okrągłym kształcie, otoczony obwódką w żywoczerwonym kolorze. Afty zwykle od początku są bardzo bolesne, po 1–2 dniach pokrywają się białym, żółtym lub szarym włóknikowym nalotem. W ciągu kolejnych 3–4 dni afty osiągają maksymalny rozmiar, następnie po około 7–14 dniach samoistnie znikają2.
Najczęstsze przyczyny powstawania aft
Wśród czynników predysponujących do rozwoju aft wymienia się m.in. takie jak1,2:
- czynniki genetyczne i rodzinne,
- delikatna błona śluzowa z niskim stopniem rogowacenia, o niskiej odporności na urazy mechaniczne (np. nagryzienie, otarcia),
- skaleczenia podczas spożywania pokarmów,
- zbyt mocne szczotkowanie zębów,
- zabiegi stomatologiczne,
- zranienia spowodowane aparatem ortodontycznym lub źle dopasowaną protezą zębową,
- niedobory żelaza lub witamin z grupy B takich jak kwas foliowy czy witamina B12,
- nietolerancja pokarmowa (np. na gluten, pomidory, orzechy lub inne alergeny),
- zaburzenia wchłaniania w przebiegu chorób układu pokarmowego (np. celiakii, choroby Crohna),
- przewlekły stres,
- zaburzenia układu nerwowego,
- przemęczenie umysłowe i fizyczne powodujące spadek odporności.
Jakie są rodzaje aft?
Wyróżnić można trzy postaci kliniczne aft3:
- małe afty Mikulicza – wykwit stanowi bardzo bolesna nadżerka o wielkości do 1 cm, pojedyncza lub mnoga, która ustępuje bez pozostawiania blizny,
- duże afty Suttona – wykwitem jest bolesne owrzodzenie wielkości 1–2 cm, zmiany goją się, pozostawiając blizny. Wykwitom towarzyszą objawy ogólne jak przewlekły stan zapalny, osłabienie, stany podgorączkowe, trudności w mówieniu czy połykaniu,
- afty opryszczkopodobne – bardzo liczne zmiany (nawet do ok. 100) o małym rozmiarze (do 1–2 mm). Goją się do 21 dni, nie pozostawiając blizn.
Leczenie aft i domowe sposoby łagodzące owrzodzenia
Jak leczyć afty? W przypadkach łagodnych aft na policzku, które utrzymują się jedynie kilka dni i pojawiają zaledwie parę razy w roku, a ich średnica jest mniejsza niż 5 mm, kurację ogranicza się do postępowania miejscowego oraz eliminacji czynników ryzyka. Leczenie miejscowe prowadzi się przy pomocy dostępnych bez recepty leków o przeciwbólowym i przeciwzapalnym, a także znieczulającym i przyspieszającym gojenie działaniu. Można sięgnąć po preparaty w formie żeli, past, płukanek czy roztworów do pędzlowania na bazie substancji takich jak benzydamina, chlorheksydyna, solcoseryl czy sucralfat2,3.
Na aftowe zapalenie jamy ustnej można stosować również naturalne sposoby, zwłaszcza2:
- smarowanie zmian naturalnym żelem aloesowym,
- płukanie jamy ustnej wodą z solą kuchenną lub ziołowymi naparami z rumianku, szałwii czy łopianu lekarskiego,
- smarowanie zmiany olejkiem z drzewa herbacianego,
- unikanie drażniących pokarmów (twardych, gorących, kwaśnych, słonych i ostrych),
- uzupełnianie diety o pokarmy bogate w witaminy z grupy B oraz żelazo i kwas foliowy,
- przestrzeganie zasad prawidłowej higieny jamy ustnej i regularne mycie zębów,
- Stosowanie na zmiany naturalnego ekstraktu z róży damasceńskiej.
Aftowe zapalenie jamy ustnej – kiedy udać się do lekarza?
Jeśli afty pojawiają się sporadycznie, przy każdym takim incydencie należy rozpocząć leczenie miejscowe i obserwować efekty. Zwykle wtedy afty goją się samoistnie, a wizyta u specjalisty nie jest konieczna. Jeśli jednak afty nie znikają, są dużych rozmiarów oraz mają nawracający charakter, w takiej sytuacji powinno skontaktować się z lekarzem, najlepiej pierwszego kontaktu lub stomatologiem. Specjalista najprawdopodobniej podejmie działania prowadzące do wyjaśnienia, skąd biorą się owrzodzenia jamy ustnej. W tym celu może zlecić badania krwi, a nawet pogłębić diagnostykę o inne badania, np. obrazowe2.
Czym charakteryzują się nawracające afty?
Objawy aft w normalnych okolicznościach na ogół są małe, występują pojedynczo, dość szybko znikają i problem bezpowrotnie mija przynajmniej na kilka miesięcy. Z kolei nawracające afty tworzą się na nowo niedługo po wyleczeniu, w dodatku występują w skupiskach i przybierają spore rozmiary. Nawracające afty zawsze wymagają diagnostyki celem wykluczenia chorób ogólnoustrojowych i innych, które mogą przyczyniać się do ich występowania. Winowajcą w takim przypadku mogą być np. nieswoiste zapalenia jelit, opryszczkowate zapalenie skóry, celiakia, toczeń rumieniowaty układowy, zespół PFAPA, cykliczna neutropenia czy choroba Addisona i Biermera. Dlatego trzeba znaleźć przyczynę aft w jamie ustnej, a jeśli to konieczne, rozpocząć leczenie2,3.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące aft na policzku:
1.Jak wyglądają afty na policzku?
Afty to małe, okrągłe, płytkie ubytki w błonie śluzowej (nadżerki), wokół których widnieje żywoczerwona obwódka. Po 1–2 dniach pokrywają się nalotem włóknikowym przybierającym białą, żółtą lub szarą barwę.
2.Co na afty na policzku najlepiej się sprawdzi?
Na afty pomóc powinny dostępne bez recepty leki przeznaczone do stosowania miejscowego. Preparaty na afty najczęściej wykazują przeciwbólowe i przeciwzapalne działanie, ponadto zmniejszają uciążliwe objawy i przyspieszają gojenie.
Bibliografia:
- Szeląg N., Afty – występowanie i leczenie, Praca z pacjentem, 1/2017.
- Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie (dostęp: 2023.03.25.)).
- Antoniv R., Lipska W., Kęsek B. i in., Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa, Nowa Stomatologia, 3, 2014.
