Aftowe zapalenie jamy ustnej to dość powszechny problem, w przebiegu którego pojawiają się nadżerki, takie jak np. afty Suttona. Występują one stosunkowo rzadko – problem ten dotyka ok. 20% populacji. Nadżerki charakteryzują się wysoką tendencją do nawracania, co znacznie wpływa na dyskomfort u chorych – owrzodzenia powodują ból, a afty Suttona, ze względu na swoje rozmiary, mogą utrudniać także inne czynności takie jak spożywanie pokarmów, picie czy mówienie.1
Czym są afty Suttona? Jak je rozpoznać? W jaki sposób leczyć nadżerki? Sprawdź!
Spis treści:
- Afty Suttona – czym są?
- Jakie są przyczyny aftowego zapalenia jamy ustnej?
- Afty Suttona – jak rozpoznać? Objawy i diagnoza
- Jak przebiega gojenie się aft?
- Afty Suttona – leczenie
Afty Suttona – czym są?
Nadżerki, występujące przy stanach zapalnych jamy ustnej, mogą występować w 3 postaciach jako afty: Mikulicza (małe), Suttona (duże) oraz opryszczkopodobne. Wszystkie 3 rodzaje aft pojawiają się w przebiegu tego samego schorzenia, jednak afty Suttona mają cięższy przebieg i większe nasilenie objawów. Po raz pierwszy zostały opisane klinicznie w roku 1911. To wówczas zauważono pewne ich cechy charakterystyczne, pozwalające odróżnić je od pozostałych aft.2
Afty Suttona są bolesnymi nadżerkam (a także – znacznie rzadziej występują), których obecność często utrudnia takie czynności jak mówienie czy jedzenie.2 Właściwe rozpoznanie aft Suttona jest istotne chociażby ze względu na fakt, iż niektóre zmiany nowotworowe (w łagodnej postaci) mogą nieco przypominać te nadżerki, co wymaga zupełnie innych działań medycznych.1 Zmiany te zwykle występują pojedynczo lub maksymalnie do 5 aft jednocześnie. Nie tworzą dużych skupisk.2
Jakie są przyczyny aftowego zapalenia jamy ustnej?
Aftowe zapalenie jamy ustnej to główna przyczyna odpowiedzialna za występowanie aft. Schorzenie ma tendencję do nawracania, co określa się jako RAS. Choć przyczyny nie są do końca ustalone, podaje się kilka czynników, sprzyjających nadżerkom.1
Nawracające afty to często skutek1:
- zaburzeń odporności – im słabsza odpowiedź immunologiczna organizmu, tym częściej występują nadżerki i mają one cięższy przebieg;
- przewlekłego stresu;
- urazów mechanicznych w jamie ustnej;
- zaburzeń hormonalnych;
- alergii pokarmowych;
- infekcji (np. bakteryjnych);
- niedoborów składników odżywczych, zwłaszcza takich jak kwas foliowy, żelazo czy witamina B12;
- predyspozycji genetycznych (rodzinne występowanie nawracającego aftowego zapalenia jamy ustnej zauważa się u ok. 40% pacjentów).
- stosowania antybiotyków;
- braku higieny jamy ustnej.
Afty Suttona i inne nadżerki mogą być także wynikiem chorób ogólnoustrojowych, np. Leśniowskiego-Crohna czy celiakii.1
Afty Suttona – jak rozpoznać? Objawy i diagnoza
Afty Suttona odróżniają się przede wszystkim rozmiarem i natężeniem bólu. Choć wszystkie nadżerki powodują dyskomfort i dolegliwości bólowe, to w przypadku aft Suttona są one szczególnie dotkliwe. Przede wszystkim średnica tej afty wynosi minimum 1 cm, a często również więcej. To sprawia, że nadżerka jest dużych rozmiarów i utrudnia czynności takie jak mówienie czy przełykanie pokarmu.2
Niekiedy obecność aft Suttona może powodować objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka czy powiększenie węzłów chłonnych.2
Podstawą w diagnozie i rozpoznaniu tych nadżerek jest konsultacja z lekarzem, dokładny wywiad i badanie kliniczne. Kluczowy element to rozpoznanie potencjalnych przyczyn oraz wykluczenie innych chorób (np. przewodu pokarmowego).1
Afty te pojawiają się zwykle po raz pierwszy dopiero po okresie dojrzewania płciowego, a więc u nastolatków. Lokalizują się niemal na całej błonie śluzowej jamy ustnej – języku, gardle, dziąsłach czy podniebieniu.2
Jak przebiega gojenie się aft?
Afty Suttona goją się znacznie dłużej i trudniej niż tzw. afty małe (Mikulicza). Średni okres gojenia się nadżerki wynosi od 2 do nawet 6 tygodni. Dla porównania, afty Mikulicza zwykle znikają w przeciągu 14 dni. Oprócz tego afty Suttona pozostawiają blizny po wygojeniu.
Proces gojenia się afty podzielono na 4 etapy. Pierwszy z nich to tzw. faza zwiastująca, gdzie pojawiają się objawy prodromalne w miejscu rozwoju nadżerki. Są to m.in2.:
- pieczenie,
- parestezje
- mrowienie, swędzenie.
Faza ta występuje ok. 24 godziny przed pojawieniem się afty.2 Kolejny etap to tzw. faza przedowrzodzeniowa, gdzie kształtuje się niewielka grudka, stopniowo nasilająca dolegliwości bólowe. Trzeci etap to faza owrzodzenia, gdzie nadżerka jest w pełni swojego „rozkwitu”. Pojawia się biały nalot, a z czasem osłabieniu ulega również odczuwany ból. Ostatnim etapem jest proces gojenia nadżerki.2
Afty Suttona – leczenie
Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej z obecnością aft Suttona wymaga leczenia – chociażby ze względu na towarzyszący ból. Najważniejszym etapem jest określenie potencjalnych przyczyn występowania nadżerek i próba ich wyeliminowania lub ograniczenia.2
Leczenie aft Suttona i pozostałych owrzodzeń aftowych ma charakter wyłącznie objawowy. Na przykład, jeśli przyczyną nadżerek są niedobory żywieniowe, wówczas leczenie musi uwzględnić m.in. suplementację.2
Do łagodzenia objawów bólowych i przyspieszenia procesu regeneracji nadżerki poleca się również preparaty do stosowania miejscowego. Mogą mieć one postać żelu bądź sprayu. Preparaty te powinny zawierać substancje działające odkażająco, przeciwbólowo i przeciwzapalnie, takie jak np. salicylan choliny2 obecny w żelu stomatologicznym Sachol. W przypadku aft Suttona niekiedy zaleca się stosowanie również kortykosteroidów.
U osób zmagających się z zaburzeniami odporności, u których dochodzi do bardzo częstych nawrotów choroby, lekarze niekiedy decydują się na wprowadzenie leków immunosupresyjnych.2 Oprócz tego warto pamiętać o właściwej higienie i starać się unikać czynników sprzyjających rozwojowi i nawracaniu aft.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
- Tyszkiewicz I., Kozłowski Z., Współczesne poglądy na temat leczenia aft nawracających – przegląd piśmiennictwa, Dental Forum, 2015.
- Krawiecka E., Występowanie nawracającego aftowego zapalenia jamy ustnej w aspekcie chorób ogólnoustrojowych oraz niedoborów żelaza, witaminy B12 i witaminy D, Rozprawa doktorska, Klinika Gerostomatologii i Patologii Jamy Ustnej Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań, 2017.
