Bardzo często pacjenci nie zdają sobie sprawy ze znaczenia prawidłowej higieny jamy ustnej. Jednak to właśnie ona jest najważniejszym czynnikiem, który chroni przed próchnicą, chorobami przyzębia i stanami zapalnymi. Jakie są konsekwencje nieodpowiedniej higieny jamy ustnej? Jak powinny wyglądać codzienne zabiegi pozwalające utrzymać zdrowie zębów, dziąseł i błon śluzowych? Sprawdź!
Kto powinien dbać o higienę jamy ustnej?
Wśród społeczeństwa istnieje bardzo niepokojący pogląd, który zakłada, że u osób bez zębów lub ze sztuczną szczęką, nie istnieje konieczność dbania o higienę jamy ustnej. To mit! W rzeczywistości pielęgnację tej części ciała powinno się przeprowadzać już od pierwszych miesięcy życia dziecka [1].
Codziennie wieczorem rodzice powinni wykonywać zabiegi higieniczne, podczas których oczyszczone zostaną wały dziąsłowe i błona śluzowa w jamie ustnej niemowlaka. Regularność wykonywania tej czynności pozwala nie tylko uniknąć problemów zdrowotnych u maleństwa, ale także przyzwyczaja je do manipulacji w buzi. Dziecko, które od maleńkiego będzie nauczone odpowiedniej pielęgnacji, w późniejszych latach życia chętniej będzie wykonywało zabiegi higieniczne samodzielnie [1].
U osób dorosłych dbanie o higienę jamy ustnej ma znaczenie nie tylko przy stałym uzębieniu. Utrzymanie zdrowia zębów i przyzębia jest ważne również po zakończonym leczeniu protetycznym, periodontologicznym, zachowawczym i chirurgicznym [2]. Dlatego o higienę jamy ustnej należy dbać zawsze – od maleńkości do starości.
Jakie mogą być konsekwencje nieodpowiedniej higieny jamy ustnej?
Poziom przestrzegania higieny odgrywa znaczącą rolę w utrzymaniu zdrowia zębów, ich uzupełnień oraz przyzębia i całej jamy ustnej. Nieodpowiednie czynności higienizacyjne mogą wywołać poważne choroby jamy ustnej, wśród których można wymienić te atakujące najczęściej.
Próchnica
Próchnica to najczęstsza choroba zębów. Za jej rozwój odpowiadają kwasy wytwarzane przez florę bakteryjną jamy ustnej (przede wszystkim Streptococcus mutans), które tworzą biofilm na powierzchni zębów. Bakterie te namnażają się po spożyciu niektórych produktów spożywczych, zwłaszcza tych zawierających cukry proste [3]. Nieprawidłowa lub nieregularna higiena jamy ustnej sprzyja ich rozwojowi, a co za tym idzie, także próchnicy pierwotnej. Co więcej, może przyczynić się również do powstawania próchnicy wtórnej, czyli występującej wokół wypełnień, koron, mostów itp. [2]. W przypadku nieleczonej próchnicy może dojść do dalszych powikłań, np. powstania ropnia lub zapalenia tkanki łącznej [3].
Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
Zła higiena może powodować stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej. Jednymi z głównych objawów tej dolegliwości są bolesność, tkliwość i uczucie pieczenia w jamie ustnej. W wyniku toczących się stanów zapalnych mogą powstawać owrzodzenia, które utrudniają spożywanie pokarmów i przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu [4].
Paradontoza
Nieodpowiednia higiena jamy ustnej jest również czynnikiem predysponującym do paradontozy. Krwawienie z dziąseł podczas szczotkowania lub gryzienia twardych pokarmów, zmiana koloru (zaczerwienienie), obrzęk, utrata kości wyrostka zębodołowego i tzw. cofanie się dziąseł to typowe objawy wskazujące na zapalenie przyzębia [5].
Zapalenie dziąseł
Nagromadzenie się płytki bakteryjnej jest jednym z najczęstszych powodów wywołujących zapalenie dziąseł. Rzadziej występują stany zapalne związane z chorobą, np. cukrzycą lub miażdżycą. Objawy, które sugerują zapalenie w tym obszarze to obrzęk i krwawienie dziąseł, czasami ból i tkliwość tkanek oraz nieświeży oddech [5].
Afty
Bolesne, utrudniające połykanie i przeżuwanie nadżerki i owrzodzenia, znane jako afty, również mogą mieć związek z nieodpowiednią higieną jamy ustnej. Szczególnie nawracające afty na języku, podniebieniu miękkim, wargach lub policzkach mają tendencję do częstego występowania przy niewłaściwym stanie higienicznym jamy ustnej [6].
Jak dbać o zdrowie jamy ustnej? Profilaktyka
Aby zapobiec przykrym konsekwencjom, należy stosować się do podstawowych zasad właściwej i codziennej higieny jamy ustnej i zębów, które podajemy poniżej [2, 7].
- Należy odbywać regularne wizyty u dentysty (przynajmniej raz na pół roku). W gabinecie stomatologicznym można profesjonalnie ocenić stan zdrowia zębów i przyzębia.
- Trzeba korzystać m.in. z zabiegu oczyszczania (scaling) i polerowania szkliwa z kamienia nazębnego, osadu oraz płytki nazębnej lub biofilmu bakteryjnego.
- Warto udać się do stomatologa na płukanie kieszonek przyzębnych preparatami antyseptycznymi.
- Od małego należy uczyć dzieci prawidłowych technik szczotkowania zębów i dziąseł.
- Nie wystarczy samo mycie zębów. Trzeba również nitkować zęby, by usunąć resztki jedzenia z przestrzeni międzyzębowych.
- Najważniejsze jest używanie pasty do zębów zawierającej fluor oraz odpowiednio twardej szczoteczki do zębów. Przy zapaleniach dziąseł i przyzębia zaleca się szczoteczkę z miękkim włosiem.
- Najlepiej myć zęby po każdym posiłku, a jeśli jest to niemożliwe, można przez kilka minut żuć gumę bez cukru.
- Zawsze ostatnim elementem higieny, zwłaszcza przeprowadzanej wieczorem, jest płukanie jamy ustnej odpowiednim płynem dentystycznym.
- Szczoteczkę do czyszczenia zębów należy wymieniać co około dwa miesiące.
Dobre nawyki higieny jamy ustnej dla dorosłych i dzieci procentują. Pozwalają cieszyć się pięknym uśmiechem, zapobiegają utracie zębów, rozwojowi próchnicy oraz innym chorobom jamy ustnej.
Najczęściej zadawane pytania o higienę zębów i jamy ustnej
-
Jak poprawić stan jamy ustnej?
Właściwa higiena jamy ustnej pozwala uniknąć przykrych konsekwencji zdrowotnych w postaci aft, stanów zapalnych dziąseł, przyzębia itp. Dlatego podstawowa pielęgnacja jamy ustnej powinna obejmować szczotkowanie zębów okrężnymi ruchami dwa razy dziennie przez minimum 2 minuty, używanie nici dentystycznej oraz stosowanie płynu do płukania jamy ustnej. W przypadku wątpliwości co do prawidłowego wykonywania tych czynności wskazana jest wizyta u dentysty. To on doradzi, jaką szczoteczkę wybrać, zaprezentuje profesjonalny instruktaż higieny jamy ustnej i pokaże, jak dbać o zęby.
-
Jak prawidłowo myć język?
W profilaktyce jamy ustnej ważnym elementem dbania o jej zdrowie jest również czyszczenie języka. Przyda się do tego skrobaczka lub szczoteczka do zębów. Należy nałożyć na jeden z tych przyrządów odrobinę pasty do mycia zębów, wyszczotkować język i wypłukać jamę ustną wodą.
-
Co na uszkodzenia w obrębie jamy ustnej?
Na choroby dziąseł i stany zapalne jamy ustnej zaleca się dostępne w aptece bez recepty preparaty do stosowania miejscowego. Można je nakładać na linii dziąseł, na aftę lub inne zmiany. Środki te dostępne w postaci żelu lub aerozolu zawierają substancje o działaniu przeciwbólowym, antyseptycznym i przeciwzapalnym. Przyspieszają również gojenie się uszkodzeń błony śluzowej i stanów zapalnych.
Bibliografia:
[1] Szczepańska J. i in., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dla dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, 2017 (witryna internetowa: https://ptsd.net.pl/wp-content/uploads/2017/05/Zalecenia_w_zakresie_higieny_jamy_ustnej_dla_dzieci_i_mlodziezy_w_kolejnych_grupach_wiekowych.pdf (dostęp: 28.02.2024)).[2] Tomaszewska I., Higiena jamy ustnej dorosłych pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/higiena-i-zabiegi-estetyczne/107909,higiena-jamy-ustnej-doroslych-pacjentow (dostęp: 28.02.2024)).
[3] Stephens M.B. i in., Dental problems in primary care, American Family Physican, 2018; 98 (11): 654–660.
[4] Stawarz-Janeczek M. i in., Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – wspólny problem onkologów i stomatologów, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, NOWOTWORY 2020, tom 5, nr 6, 344–350.
[5] Tomaszewska I.M., Zapalenie przyzębia, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/127744,zapalenia-przyzebia (dostęp: 28.02.2024)).
[6] Tyszkiewicz I., Kozłowski Z., Współczesne poglądy na temat leczenia aft nawracających – przegląd piśmiennictwa, Dental Forum, 1/2015/XLIII, s. 83-88.
[7] Czerniuk M.R., Zły stan higieny jamy ustnej jako ognisko infekcji – jak postępować z pacjentem obciążonym nie tylko kardiologicznie?, Kardiologia po Dyplomie 2009, Tom 8 Nr 7: 65-69.
