Nawracające afty – jak sobie z nimi radzić?

Nawracające aftowe zapalenie jamy ustnej (RAS) jest bolesną dolegliwością, przejawiająca się powstawaniem owrzodzeń w obrębie śluzówki jamy ustnej. Nadżerki te mogą być małe lub osiągać nieco większe rozmiary, w zależności od swojego rodzaju.

Afty są bolesne i utrudniają komfortowe funkcjonowanie na co dzień. Powodują trudności w spożywaniu posiłków, a niekiedy również w mówieniu. Dlatego też, mimo iż nadżerki ustępują samoistnie, zawsze zalecane jest ich leczenie. Szczególnie w przypadku RAS.

Jak leczyć nadżerki? Jak rozpoznać nawracające afty? Jakie są ich przyczyny? Sprawdź!

Spis treści:

1. Nawracające afty – czym jest RAS? Jakie są ich rodzaje?
2. Afty Mikulicza
3. Afty Suttona
4. Afty opryszczkopodobne
5. Nawracające afty – jak je rozpoznać? Które czynniki wpływają na wystąpienie nadżerek?
6. Nawracające afty u dzieci – najczęstsze przyczyny
7. Jak leczyć afty?
8. Sposoby na afty – co stosować?
9. Leczenie aft w jamie ustnej – co jeszcze warto wiedzieć?

Nawracające afty – czym jest RAS? Jakie są ich rodzaje?

Afty nawracające pojawiają się w przebiegu RAS (ang. Recurrent Aphthous Stomatitis). Jest to nawracający stan zapalny jamy ustnej, charakteryzujący się obecnością bolesnych nadżerek. Zwykle występują one w trzech postaciach jako¹:

• afty Mikulicza;
• afty Suttona;
• afty opryszczkopodobne.

Afty Mikulicza

Jest to najczęstszy rodzaj aft, stanowiący ok. 80% wszystkich nadżerek pojawiających się w przebiegu RAS. Afty te są niewielkich rozmiarów, ich maksymalna wielkość to ok. 10 mm, choć często wymiary te są mniejsze.¹

Afty Mikulicza, określane potocznie jako małe, bardzo często swoje początki mają jeszcze w dzieciństwie. Czas ich gojenia trwa zazwyczaj do 14 dni, a nadżerki goją się bez pozostawiania blizn.¹

Afty Suttona

Występują nieco rzadziej i zwykle osiągają rozmiary większe niż 10 mm. Nadżerki te goją się zdecydowanie dłużej – nawet do 3 miesięcy – i pozostawiają po sobie blizny. Afty Suttona najczęściej pojawiają się w okresie młodej dorosłości.¹

Nawracające afty Suttona ze względu na swoje rozmiary i intensywność dolegliwości bólowych, bardzo często utrudniają zarówno jedzenia jak i mówienie.¹

Afty opryszczkopodobne

Jest to najrzadszy rodzaj aft. Cechą charakterystyczną tych nadżerek jest występowanie w bardzo dużym skupisku, nawet do 100 aft w grupie. Owrzodzenia te mogą zlewać się w jedną, większą plamę. Nawracające afty opryszczkopodobne zwykle goją się do 14 dni.¹

Nawracające afty – jak je rozpoznać? Które czynniki wpływają na wystąpienie nadżerek?

Afty to owrzodzenia o bardzo charakterystycznym wyglądzie. Są okrągłymi zmianami, wypełnionymi żółtawym płynem. Dookoła otoczone są zaczerwienioną obwódką.¹

Za najczęstsze przyczyny RAS uznaje się²:

• zaburzenia odporności i słabą odpowiedź immunologiczną;
• stres;
• uszkodzenia mechaniczne (np. urazy od aparatu ortodontycznego³);
• zaburzenia gospodarki hormonalnej;
• nietolerancje pokarmowe;
• czynniki genetyczne.

Obecność bolesnych nadżerek może być spowodowana także niedoborem niektórych składników, zwłaszcza²:

• kwasu foliowego;
• witaminy B12;
• żelaza,
• ferrytyny.

Nawracające występowanie afty może wynikać również ze stanów chorobowych, takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, celiakia czy choroba Leśniowskiego-Crohna.²

Nawracające afty u dzieci – najczęstsze przyczyny

Nawracające afty to również dolegliwość dotykająca dzieci w różnym wieku. Najczęstsze przyczyny nawracającego aftowego zapalenia jamy ustnej u dzieci to niska odporność, kontakt z brudem⁴ oraz stres.³

Obecność nadżerek może wynikać również z niedoborów żywieniowych (np. zbyt mała podaż kwasu foliowego lub witaminy B12), zmian hormonalnych czy urazów mechanicznych, spowodowanych, np. zbyt intensywnym szczotkowaniem zębów.³

Jak leczyć afty?

Nawracające aftowe zapalenie jamy ustnej leczy się w zależności od przyczyn, leżących u podłoża schorzenia. Podstawą jest przede wszystkim konsultacja z lekarzem i postawienie odpowiedniej diagnozy klinicznej. Istotne jest również wykluczenie innych, ogólnoustrojowych schorzeń, np. HIV lub celiakii.²

W leczeniu aft kluczową rolę odgrywa m.in. higiena – zarówno pod kątem stosowania odpowiednich preparatów (np. łagodne pasty do zębów), jak i doboru właściwych akcesoriów. Zaleca się, aby w trakcie gdy odbywa się leczenie aft, stosować miękkie szczoteczki do zębów.²

Zasady właściwej higieny jamy zębów to⁵:

1. Szczotkowanie regularnie zębów 2 razy dziennie.
2. Płukanie jamy ustnej oraz nitkowanie zębów wieczorem.
3. Regularna wymiana szczoteczki – średnio co 2 miesiące.
4. Szczotkowanie języka.

W dbaniu o higienę jamy ustnej ogromne znaczenie ma również prawidłowa technika mycia zębów. Przede wszystkim należy zadbać o to, aby wyczyścić dokładnie każdy ząb i przestrzenie międzyzębowe. Wykonywane ruchy powinny mieć charakter okrężny, a samo szczotkowanie musi trwać ok. 2 minut.⁵

Sposoby na afty – co stosować?

Afty nawracające to bolesne dolegliwości, dlatego w ich łagodzeniu poleca się preparaty przeciwbólowe. Najczęściej mają one postać żelu bądź maści, przeznaczonej do stosowania miejscowego. Preparaty te zwykle łączą w sobie również właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne⁵, dzięki czemu wspomagają gojenie aft.

Leczenie aft często wspomagane jest również za pomocą niesteroidowych leków zapalnych, wydawanych bez recepty.

Opierają się one m.in. na takich składnikach jak salicylan choliny czy chlorek cetalkoniowy. Preparaty te wyhamowują działanie cyklooksygenaz, przyczyniających się do stanu zapalnego.⁵

Leczenie aft w jamie ustnej – co jeszcze warto wiedzieć?

Niekiedy leczenie aft wymaga pewnych zmian żywieniowych. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy dochodzi do częstego występowania dużych i bolesnych aft. Zaleca się wówczas ograniczenie lub całkowitą rezygnację z produktów, takich jak np. czekolada, sery czy kawa. Warto również postawić na produkty bezglutenowe.²

Aby upewnić się, że obecność aft nie wynika z alergii pokarmowych, warto wykonać odpowiednie testy pod kątem alergenów. Przy uporczywej postaci RAS wdrożona może zostać również antybiotykoterapia, a jeśli przyczyną aft nawracających są znaczne zaburzenia w odporności, wówczas lekarz zaleca stosowanie odpowiednich leków immunomodulujących.²

 

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Darczuk D., Gałecka-Wanatowicz D., Problemy stomatologiczne w POZ. Trudno gojące się owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej, Medycyna Praktyczna, 2019, dostęp: 15.02.2022.
2. Tyszkiewicz I., Kozłowski Z., Współczesne poglądy na temat leczenia aft nawracających – przegląd piśmiennictwa, Dental Forum, 2015.
3. Durska G., Przyczyny nawracających aft, Medycyna Praktyczna, 2014, dostęp: 15.02.2022.
4. Krawiecka E., Występowanie nawracającego aftowego zapalenia jamy ustnej w aspekcie chorób ogólnoustrojowych oraz niedoborów żelaza, witaminy B12 i witaminy D, Rozprawa doktorska, Klinika Gerostomatologii i Patologii Jamy Ustnej Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań, 2017.
5. Tomaszewska I., Higiena jamy ustnej dorosłych pacjentów, Medycyna Praktyczna, 2016, dostęp: 15.02.2022.