Wady zgryzu lub nieprawidłowości w budowie szczęk i żuchwy wpływają na wygląd uśmiechu, a także m.in. na funkcję żucia czy mowę. Współczesna ortodoncja oferuje różnorodne metody korekcji, ale coraz większą popularnością cieszą się przezroczyste nakładki na zęby. Poznaj zalety tego rozwiązania. Odkryj wskazania do stosowania nakładek i dowiedz się, jaki mają wpływ na zdrowie jamy ustnej.
Spis treści:
- W jakich przypadkach wskazany jest aparat ortodontyczny?
- Recepta na zdrowy uśmiech: metody leczenia wady zgryzu
- Jakie są wskazania do leczenia nakładkami?
- Nakładki na zęby i ich wpływ na zdrowie jamy ustnej w trakcie leczenia
- Leczenie ortodontyczne – powikłania i zagrożenia
- Jak radzić sobie z dolegliwościami w jamie ustnej podczas leczenia ortodontycznego?
- Najczęściej zadawane pytania
W jakich przypadkach wskazany jest aparat ortodontyczny?
Leczenie ortodontyczne jest wskazane w każdej sytuacji, gdy występują nieprawidłowości w ustawieniu zębów lub w budowie szczęk i żuchwy – szczególnie jeśli mogą wpływać na funkcję żucia, mowę, estetykę twarzy, a także utrudniać prawidłową higienę jamy ustnej.
Wskazaniem do założenia aparatu ortodontycznego mogą być wady izolowane – takie jak pojedynczy ząb ustawiony poza łukiem – lub wady złożone. Te drugie dotyczą relacji między łukami zębowymi w trzech płaszczyznach: strzałkowej, czołowej i poziomej.
Choć leczenie ortodontyczne warto rozpocząć jak najwcześniej, najlepiej w wieku dziecięcym, możliwa jest korekcja tychże wad także u dorosłych – szczególnie w przypadku ich pogłębiania się lub planowanego leczenia protetycznego. Leczenie może być też konieczne przed zabiegami chirurgicznymi lub jako ich uzupełnienie [1].
Recepta na zdrowy uśmiech: metody leczenia wady zgryzu
W gabinetach stomatologicznych i ortodontycznych stosowane są różne metody korekcji zgryzu. Rodzaj aparatu dobierany jest indywidualnie, w zależności od wieku pacjenta, rodzaju wady zgryzu i etapu rozwoju uzębienia [2]. Współczesna ortodoncja oferuje wiele możliwości – od prostych aparatów profilaktycznych, przez klasyczne aparaty stałe, aż po przezroczyste nakładki, które są niemal niewidoczne na zębach.
Aparaty ruchome
Najczęściej stosowane u dzieci są tzw. aparaty ruchome, które można samodzielnie wyjąć z jamy ustnej. Do tej grupy należy m.in. płytka Schwarza, płytka przedsionkowa czy czepiec z procą bródkową. Tego typu aparaty są najbardziej skuteczne w sytuacji, gdy kości szczęk wciąż rosną i są podatne na modelowanie. Wymagają jednak systematycznego noszenia, zwykle przez kilka godzin dziennie i w nocy [2].
Aparaty stałe
Aparaty stałe to najczęściej stosowane rozwiązanie w leczeniu ortodontycznym u młodzieży i dorosłych. Składają się z zamków przyklejonych do zębów, pierścieni i łuków ortodontycznych, które stopniowo przesuwają zęby do właściwej pozycji [2].
Przezroczyste nakładki
Coraz więcej dorosłych pacjentów decyduje się na nakładki ortodontyczne (ang. clear aligners), czyli przezroczyste, indywidualnie projektowane szyny, które nosi się na zębach do kilkunastu godzin dziennie. Niewątpliwymi zaletami tego rozwiązania są: dyskrecja, komfort i możliwość zdejmowania nakładek na czas posiłków lub mycia zębów [2].
Jakie są wskazania do leczenia nakładkami?
Przezroczyste nakładki ortodontyczne stały się popularną alternatywą dla klasycznych aparatów stałych, szczególnie w przypadku łagodnych i umiarkowanych wad – np. stłoczeń, diastem, niewielkich przesunięć. Są wygodne, niemal niewidoczne i pozwalają prostować zęby bez zakładania metalowych zamków. Jednak – jak każda metoda – mają swoje konkretne wskazania i ograniczenia. Leczenie alignerami najlepiej sprawdza się w przypadku [3,4]:
- łagodnego lub umiarkowanego stłoczenia zębów – gdy zęby są zbyt blisko siebie, ale przesunięcia nie przekraczają 5 mm;
- przerw między zębami w granicach 1-5 mm;
- głębokiego zgryzu pionowego – np. gdy górne siekacze całkowicie przykrywają dolne;
- zwężonych łuków zębowych, o ile problem nie ma podłoża kostnego;
- nawrotów (np. drobnych przesunięć) po wcześniejszym leczeniu aparatem stałym.
Co ważne, dzięki ciągłemu rozwojowi technologii (np. rozwiązaniom 3D i dodatkowym elementom, takim jak przyczepy czy wyciągi), zakres wskazań do leczenia alignerami stale się poszerza, umożliwiając korekcję coraz bardziej złożonych wad [3,4].
Nakładki na zęby i ich wpływ na zdrowie jamy ustnej w trakcie leczenia
Decydując się na stosowanie nakładek korygujących wady zgryzu, poza ich przeznaczeniem, warto też wziąć pod uwagę ich wpływ na ogólny stan zdrowia jamy ustnej oraz potencjalne korzyści, płynące z wyboru tego rozwiązania.
Nakładki na zęby a higiena jamy ustnej
Utrzymanie higieny podczas noszenia aparatu stałego bywa wyzwaniem. Nie jest łatwo dokładnie szczotkować zęby z uwzględnieniem trudno dostępnych miejsc. Jedną z największych zalet ruchomych nakładek jest możliwość ich wyjmowania. W przeciwieństwie do stałych aparatów ortodontycznych nakładki można w dowolnej chwili ściągnąć, a to umożliwia prawidłową higienę jamy ustnej [4].
Utrzymanie zdrowia dziąseł i przyzębia
Dzięki możliwości utrzymania właściwej higieny, ryzyko rozwoju chorób dziąseł i przyzębia jest znacznie niższe, niż w przypadku noszenia aparatu stałego [4].
Mniejsze zmiany w mikroflorze
Ważną zaletą stosowania nakładek jest brak istotnych zmian w mikroflorze poddziąsłowej. Aparaty stałe mogą zmieniać skład bakterii w jamie ustnej, prowadząc do namnażania się bakterii periopatogennych (np. Porphyromonas gingivalis, Prevotella intermedia) [4].
Leczenie ortodontyczne – powikłania i zagrożenia
Proste zęby to nie tylko kwestia estetyki, ale też zdrowia. Nic więc dziwnego, że coraz więcej osób decyduje się na leczenie ortodontyczne. Warto jednak pamiętać, że choć nowoczesne metody są coraz bardziej komfortowe, leczenie wiąże się z pewnymi wyzwaniami i możliwymi powikłaniami.
Podczas noszenia aparatów ortodontycznych – zarówno stałych, jak i ruchomych – wzrasta podatność na urazy w jamie ustnej. Elementy aparatu, takie jak druty i zamki, mogą powodować otarcia, rany i afty na dziąsłach. Aparaty – szczególnie stałe – utrudniają dokładne czyszczenie zębów, a niewłaściwa higiena jamy ustnej sprzyja gromadzeniu się płytki bakteryjnej i resztek jedzenia. W efekcie mogą pojawić się stany zapalne, krwawiące dziąsła czy próchnica. Rośnie również ryzyko rozwoju infekcji grzybiczej [4,5].
Ból i dyskomfort to częste dolegliwości, zwłaszcza na początku leczenia. Są zwykle łagodniejsze i trwają krócej u osób noszących aparaty ruchome lub nakładkowe [4].
Jak radzić sobie z dolegliwościami w jamie ustnej podczas leczenia ortodontycznego?
Choć leczenie ortodontyczne może wiązać się z różnymi dolegliwościami, dostępne są sposoby i produkty, które pomogą złagodzić te objawy.
Afty i aftowe zapalenie jamy ustnej
Ból i dyskomfort spowodowany aftami i owrzodzeniami, często występującymi podczas leczenia ortodontycznego, może utrudniać jedzenie, picie czy nawet mówienie. Co na afty można zatem zastosować? Jeśli poszukujesz domowych metod, możesz wypróbować ziołowe płukanki z rumianku, szałwii czy łopianu lub smarować zmiany olejkiem z drzewa herbacianego [6].
W aptece znajdziesz również profesjonalne rozwiązania, takie jak Sachol Fast Effect spray na afty i aftowe zapalenie jamy ustnej. To wyrób medyczny, który łagodzi ból i przyspiesza gojenie aft oraz owrzodzeń. Dzięki specjalnemu składowi (wyciąg z płatków z róży damasceńskiej, sól sodowa kwasu hialuronowego, pantenol) spray szybko przynosi ulgę [7].
Stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej, dziąseł i przyzębia
Aparaty ortodontyczne mogą powodować ból, pieczenie, zapalenie dziąseł i choroby przyzębia. W tym przypadku pomocny może być Sachol żel stomatologiczny do stosowania miejscowego, który zawiera salicylan choliny, chlorek cetalkoniowy oraz substancje pomocnicze. Składniki te wykazują właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne i odkażające [8].
Najczęściej zadawane pytania
1. Jak dbać o higienę jamy ustnej podczas leczenia ortodontycznego?
Podczas leczenia ortodontycznego myj zęby dokładnie, co najmniej trzy razy dziennie, używając miękkiej szczoteczki i zwracając uwagę na wszystkie powierzchnie wokół aparatu. Codziennie oczyszczaj przestrzenie między zębami, używając nici dentystycznej lub szczoteczek międzyzębowych, a także korzystaj z irygatora i płukanek z fluorem. Jeśli nosisz aparat stały, unikaj twardych, lepkich i słodkich pokarmów, które mogą uszkodzić aparat lub sprzyjać gromadzeniu się resztek. Pamiętaj o regularnych wizytach kontrolnych u stomatologa [9].
2. Jak prawidłowo dbać o nakładki i jak je czyścić?
Niewłaściwa pielęgnacja nakładek może powodować ich uszkodzenie oraz nieprzyjemny zapach z ust. Aby prawidłowo o nie dbać, ważne jest precyzyjne, mechaniczne czyszczenie nakładek. Dokładnie szczotkuj ją pastą do zębów, skupiając się na wszystkich powierzchniach. W celu zwiększenia efektywności czyszczenia można stosować tabletki musujące lub specjalne kąpiele soniczne/ultradźwiękowe. Unikaj używania chlorheksydyny, ponieważ materiał nakładek jej nie absorbuje, a środek ten może powodować niepożądane przebarwienia [10]. Dokładnych instrukcji udzieli Ci stomatolog lub ortodonta.
Bibliografia
- Tomaszewska I.M., Wady zgryzu, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/stomatologia-dziecieca-i-ortodoncja/128928,wady-zgryzu [Dostęp online: 22.07.2025]
- Tomaszewska I.M., Rodzaje aparatów ortodontycznych, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/stomatologia-dziecieca-i-ortodoncja/129529,rodzaje-aparatow-ortodontycznych [Dostęp online: 22.07.2025]
- Timothy T. Wheeler, Orthodontic clear aligner treatment, Seminars in Orthodontics, Volume 23, Issue 1, 2017, Pages 83-89, ISSN 1073-8746, https://doi.org/10.1053/j.sodo.2016.10.009
- Rahimipour, K., Mousavi, R., Behnaz, M., Dalaie, K., Farahnaki, A., & Davoodi, N. (2020). Invisalign orthodontic system: treatment efficacy, complications, patients’ attitude. Forum Ortodontyczne / Orthodontic Forum, 16(2), 108-123. https://doi.org/10.5114/for.2020.97338
- Kukawczyńska-Chwałek, Agnieszka; Grzesiak-Gasek, Iwona; Szenborn, Leszek. Zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej u dzieci i młodzieży leczonych ortodontycznie, Forum Zakażeń, 2017, Vol 8, Issue 2, p. 127, 2082-0623, Academic Journal, DOI: 10.15374/FZ2017008
- Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie [Dostęp online: 22.07.2025]
- Witryna internetowa: https://sachol.com.pl/sachol/fast-effect/ [Dostęp online: 22.07.2025]
- Witryna internetowa: https://sachol.com.pl/sachol/zel-stomatologiczny/ [Dostęp online: 22.07.2025]
- Illinois Department of Public Healt, Oral Care for the Orthodontic Patient, 2020: https://dph.illinois.gov/topics-services/prevention-wellness/oral-health/fast-facts-oral-health/oral-care-orthodontic-patient.html
- Charavet C, Gourdain Z, Graveline L, Lupi L. Cleaning and Disinfection Protocols for Clear Orthodontic Aligners: A Systematic Review. Healthcare (Basel). 2022 Feb 10;10(2):340. doi: 10.3390/healthcare10020340. PMID: 35206954; PMCID: PMC8871989.
