Aftowe zapalenie jamy ustnej – przyczyny, objawy, leczenie

Aftowe zapalenie jamy ustnej to jedna z częstszych dolegliwości, dotykających obszaru jamy ustnej. Wiąże się z obecnością bolesnych nadżerek – aft, utrudniających codzienne funkcjonowanie. Owrzodzenia mogą przeszkadzać nie tylko w spożywaniu posiłków, ale w przypadku dużych aft – mogą sprawiać kłopot także podczas mówienia. Na czym polega aftowe zapalenie jamy ustnej? Po czym je rozpoznać? Jak leczyć?

Spis treści:

1. Aftowe zapalenie jamy ustnej – co to za schorzenie?
2. Afty – czym są? Gdzie najczęściej się lokalizują? Rodzaje
3. Aftowe zapalenie jamy ustnej – co je wywołuje? Przyczyny
4. Aftowe zapalenie jamy ustnej – jak rozpoznać? Objawy
5. Aftowe zapalenie jamy ustnej – jak leczyć?
6. Sachol na afty – jakie składniki zawiera?
7. Sachol żel – jak stosować?

Aftowe zapalenie jamy ustnej – co to za schorzenie?

Aftowe zapalenie jamy ustnej, określane w skrócie jako „afty” to stan zapalny w jamie ustnej. Dolegliwość ta jest bardzo powszechna i dotyka ponad połowę populacji ludzkiej¹ Aftowe zapalenie jamy ustnej wiąże się z obecnością bolesnej nadżerki, jaką jest afta. Schorzenie ma tendencję do nawracania – jej powszechność jest tak częsta, że sytuację tę wyodrębnia się jako osobną jednostkę chorobową – RAS (Recurrent Apthous Stomatitis)².

Afty – czym są? Gdzie najczęściej się lokalizują? Rodzaje

Afty to niewielkie owrzodzenia występujące pojedynczo lub w większych skupiskach. Mogą występować w kilku postaciach, jako:³

• afty małe, tzw. Mikulicza – jest bolesnym owrzodzeniem, nieprzekraczającym wielkości ok. 10 mm. Afty te mogą występować pojedynczo lub tworzyć większe skupiska. Nadżerka znika samoistnie w przeciągu 7–14 dni i nie pozostawia po sobie żadnej blizny;
• afty duże, tzw. Suttona – występują zdecydowanie rzadziej niż afty małe, mają jednak cięższy przebieg i są bardziej uporczywe. Nadżerki duże mają wielkość w granicach 10–20 mm i wpływają również na ogólne samopoczucie – przyczyniają się do zwiększonego osłabienia i zmęczenia. W niektórych sytuacjach mogą także nasilać stan podgorączkowy. Ze względu na dość duże rozmiary afty Suttona sprawiają ból podczas mówienia. Utrudniają również przełykanie pokarmu. Nadżerki goją się samoistnie, jednak pozostawiają po sobie blizny.
• afty opryszczkopodobne (HeRAS) – to nieco inny rodzaj aft, dla których bardzo typowe jest występowanie w bardzo licznej grupie – ok. 100 nadżerek. Najczęściej pojawiają się na wargach lub dziąsłach. Goją się samoistnie w przeciągu 3 tygodni, nie pozostawiając po sobie blizn.

Afty, jako objaw choroby jamy ustnej, lokalizują się przede wszystkim na wargach, wewnętrznej stronie policzków, języku, podniebieniu oraz w tzw. dnie jamy ustnej³.

Aftowe zapalenie jamy ustnej – co je wywołuje? Przyczyny

Aftowe zapalenie jamy ustnej najczęściej powstaje jako skutek niewłaściwej higieny zarówno jamy ustnej, jak i zaniedbań w ogólnych zasadach czystości, np. jedzenie brudnymi rękoma czy spożywanie niemytych owoców. Aftom sprzyja brak regularnej higienizacji zębów, czy ich nieregularne mycie. Brud i nagromadzenie się bakterii oraz innych patogenów stanowią idealne podłoże do rozwoju afty⁴. Przyczyny nawracającego aftowego zapalenia jamy ustnej nie są do końca znane. Czynniki, które wskazuje się jako potencjalnie zwiększające ryzyko RAS, to⁴:

• czynniki genetyczne i wrodzona skłonność do pojawiania się owrzodzeń jamy ustnej, (związana z zaburzeniami w funkcjonowaniu cytokin prozapalnych¹);
• zaburzenia odporności – wykazano, że m.in. mniejsza ilość limfocytów T oraz ogólna, niska odporność organizmu, powiązana jest z tendencją do częstszego występowania aft¹;
• stres – obniża odporność, w związku z czym nasila ryzyko owrzodzeń;
• zaburzenia hormonalne;
• mechaniczne urazy w obrębie jamy ustnej, na skutek zbyt intensywnego szczotkowania lub noszenia źle dopasowanego uzupełniania protetycznego czy aparatu ortodontycznego;
• choroby ogólnoustrojowe, zwłaszcza: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, celiakia, choroba Crohna-Leśniowskiego czy AIDS;
• niedobory niektórych składników odżywczych, szczególnie: żelaza, witaminy B12 oraz kwasu foliowego.

Afty mogą powstawać również pod wpływem kontaktu z drażniącym bądź uczulającym składnikiem, np. past do zębów lub płynów do płukania jamy ustnej. ⁴

Aftowe zapalenie jamy ustnej – jak rozpoznać? Objawy

Rozpoznanie aftowego zapalenia jamy ustnej jest bardzo proste. Schorzeniu towarzyszą niewielkie, bolesne owrzodzenia. Dookoła nadżerki pojawia się zaczerwienienie. Wystąpienie afty poprzedzają tzw. objawy prodromalne – w miejscu, gdzie rozwinie się afta, na 24–48 godzin przed jej wystąpieniem, pojawia się pieczenie i swędzenie³.

Aftowe zapalenie jamy ustnej – jak leczyć?

W leczeniu aftowego zapalenia jamy ustnej ogromne znaczenie ma odpowiednia diagnoza, przede wszystkim – wykluczenie chorób ogólnoustrojowych. Jeśli występują i stanowią przyczynę nawracających aft, to wówczas leczenie powinno skoncentrować się na chorobie podstawowej³. Leczenie aft polega na stosowaniu preparatów miejscowych, działających bezpośrednio na nadżerkę. Muszą wykazywać właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe lub przyspieszające gojenie. Najczęściej mają postać żelu³, tak jak np. Sachol żel stomatologiczny. Sachol na afty to żel tworzący ochronną barierę na nadżerce. Działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo, dzięki czemu pomaga szybciej pozbyć się przykrej dolegliwości.

Sachol na afty – jakie składniki zawiera?

Afty to bolesne owrzodzenia, dlatego też preparat łagodzący nadżerki powinien jednocześnie zmniejszać towarzyszące jej dolegliwości. Sachol żel zawiera salicylan choliny o działaniu przeciwbólowym. Dodatkowo substancja ta ma właściwości przeciwzapalne, dzięki czemu zmniejsza ognisko chorobowe afty. W preparacie znajduje się również chlorek cetalkoniowy, wzmacniający właściwości przeciwbólowe oraz przeciwzapalne. Zawarty w żelu olejek anyżowy działa odkażająco na śluzówkę jamy ustnej.

Sachol żel – jak stosować?

Lek należy stosować 2–3 razy w ciągu dnia. Aplikacja preparatu jest bardzo prosta – wystarczy odpowiednią ilość żelu nanieść na aftę i pozostawić do wchłonięcia. Aby zapewnić skuteczne przywarcie składników aktywnych do nadżerki, nie należy pić ani jeść przez ok. 30 minut od aplikacji preparatu. Jeśli stosowanie żelu zgodnie z zaleceniami nie przynosi rezultatu, należy udać się na konsultację z odpowiednim specjalistą.   Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Krawiecka, E., „Występowanie nawrcającego aftowego zapalenia jamy ustnej w aspekcie chorób ogólnoustrojowych oraz niedoborów żelaza, witaminy B12 i witaminy D”, Rozprawa doktorska, Klinika Gerostomatologii i Patologii Jamy Ustnej Uniewrsytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań, 2017., dostęp: 18.11.2021
2. Tomusiak-Plebanek A., Mikrobiota jamy ustnej w aftach nawracających.
3. Antoniv R. i inni, Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa, Nowa Stomatologia, 3, 2014.
4. Durska G., Przyczyny nawracających aft, Medycyna Praktyczna, dostęp: 9.10.2021.