Urazy w jamie ustnej mają różnorodny charakter i przyczynę. Choć z pozoru mogą być niegroźne, to jednak warto pamiętać, że stanowią idealne podłoże do rozwoju stanów zapalnych jamy ustnej. Brak ciągłości tkanki sprawia, że patogeny z łatwością mogą wnikać do wnętrza organizmu. Jakie są przyczyny urazów w jamie ustnej? Jak je leczyć? O czym świadczą niegojące się rany?
Spis treści:
- Urazy w jamie ustnej – dlaczego są tak powszechne?
- Urazy w jamie ustnej – skąd się biorą? Przyczyny
- Urazy w jamie ustnej a stany zapalne
- Niegojące się rany w jamie ustnej – o czym świadczą?
- Cukrzyca
- Nowotwór jamy ustnej
- Urazy w jamie ustnej – leczenie
Urazy w jamie ustnej – dlaczego są tak powszechne?
Jama ustna jest miejscem silne narażonym na kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Wnikają do niej patogeny z powietrza czy szkodliwe składniki z pożywienia. To wszystko wpływa na jej osłabienie i zwiększa podatność m.in. na infekcje bakteryjne, grzybicze czy wirusowe. 1 Warunki, jakie zapewnia jama ustna, sprawiają, że drobnoustroje chętnie w niej bytują i mają podłoże do dalszego rozwoju. Wpływ na to ma przede wszystkim bogactwo składników odżywczych oraz odpowiedni stosunek wilgoci i ciepła.2 Ogólne obniżenie odporności śluzówki sprzyja tworzeniu się różnych ran, najczęściej owrzodzeń. Wpływ na kondycję jamy ustnej ma również jej higiena oraz uzupełnienia protetyczne.
Urazy w jamie ustnej – skąd się biorą? Przyczyny
Rany w jamie ustnej mają różne przyczyny. Jako jedną z najczęstszych wymienia się niewłaściwie wykonane uzupełnienia protetyczne. Płyta protezy ma szorstką powierzchnię i jej błędne dopasowanie lub aplikacja mogą drażnić tkanki błony śluzowej. To z kolei powoduje jej osłabienie i sprawia, że jest podatna na działanie drobnoustrojów chorobotwórczych. 3 Obecność protezy sprzyja również rozwojowi infekcji, zwłaszcza jeśli jest to proteza całkowita. Wówczas środowisko znajdujące się “za protezą” zostaje odizolowane od działania śliny, która pełni m.in. funkcje ochronne. Posiada właściwości działające niszcząco na niektóre patogeny, zwłaszcza3:
- bakterie,
- grzyby.
Odizolowanie od śliny zwiększa więc podatność na infekcje, co z kolei podnosi ryzyko ran w jamie ustnej (np. owrzodzeń). Rany w jamie ustnej, w tym także nadżerki, mogą występować w przebiegu różnych schorzeń, m.in. cukrzycy lub na skutek stanów zapalnych jamy ustnej. Przyczyną jest również niewłaściwa higiena jamy ustnej, stres czy niezdrowa dieta.4
Urazy w jamie ustnej a stany zapalne
Stany zapalne w jamie ustnej mogą mieć charakter1:
- ostry,
- wrzodziejący,
- grzybiczy,
- opryszczkowy.
W przebiegu każdego z nich mogą pojawić się rany, najczęściej w postaci nadżerek lub owrzodzeń. Mogą być one zarówno przyczyną jak i skutkiem stanu zapalnego. Ostry stan zapalny najczęściej rozwija się w wyniku chorób przyzębia, oparzeń, palenia papierosów, niedoboru witamin, chorób ogólnoustrojowych czy właśnie wcześniejszych ran w jamie ustnej. Pojawia się zaczerwienienie i obrzęk jamy ustnej, nieprzyjemny zapach z ust oraz ból i pieczenie. 1 Z kolei grzybicze zapalenie wynika z obecności tego rodzaju patogenów. Najczęściej sprzyja mu wcześniejsze stosowanie antybiotykoterapii i ogólna, niska odporność organizmu, a także zakażenie wirusem HIV. Typowy objawem jest biały nalot, pieczenie oraz dolegliwości bólowe.1 Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej wiąże się z obecnością owrzodzenia w postaci małej nadżerki wypełnionej płynem. Wrzodziejące zapalenie wynika z zakażeń wirusowych. Pojawia się ból, pieczenie, zaczerwienienie oraz rany w postaci owrzodzeń. 1
Niegojące się rany w jamie ustnej – o czym świadczą?
Większość urazów w jamie ustnej znika samoistnie. Są jednak takie, których gojenie się jest bardzo trudne lub praktycznie nie zachodzi. Jest to stosunkowo niebezpieczna dolegliwość, gdyż najczęściej sygnalizuje poważną, ogólnoustrojową chorobę. Najczęściej jest to:
- cukrzyca,
- nowotwór jamy ustnej.
Cukrzyca
Cukrzyca jest chorobą powodująca szereg zmian w organizmie. Jedną z nich jest zaburzenie mikrośrodowiska jamy ustnej. Z tego też powodu, diabetycy są bardziej narażeni na różnego rodzaju infekcje i stany zapalne w obrębie jamy ustnej. Korzystanie z uzupełnień protetycznych również wiąże się u nich z większym ryzykiem urazów i ran. Ze względu na nieprawidłową pracę środowiska śluzówki, rany te mogą znacznie trudniej się goić. 3
Nowotwór jamy ustnej
Nowotwór jamy ustnej najczęściej lokalizuje się na dziąsłach, języku, migdałkach, wargach, śliniankach czy gardle. Atakuje obszary w obrębie szyi i głowy, a więc może pojawić się również w5:
- uchu,
- zatokach.
Jednym z jego najbardziej rozpoznawalnych objawów jest obecność urazów w jamie ustnej, które nie chcą się goić. Zwykle mają postać owrzodzenia, występującego bez dolegliwości bólowych. 5 Zmiany nowotworowe podejrzewa się w sytuacji, gdy owrzodzenie utrzymuje się w jamie ustnej minimum 3 tygodnie i jest odporne na gojenie się.5 Owrzodzenie to jest podatne na inne urazy (np. podczas spożywania posiłków czy mycia zębów), co sprawia, że może pojawić się krwawienie.5 Często obserwuje się obecność objawów dodatkowych, takich jak ból gardła lub języka, trudności przy przełykaniu oraz obrzęk szyi i gorsze oddychanie (ze względu na niedrożność nosa). 5
Urazy w jamie ustnej – leczenie
Rany w jamie ustnej łagodzi się przede wszystkim za pomocą odpowiednich preparatów do stosowania miejscowego. Jest to pierwsza pomoc, po którą należy sięgnąć. Lek na rany w jamie ustnej, dostępny bez recepty, musi mieć właściwości antyseptyczne i przeciwzapalne. W niektórych przypadkach konieczne jest stosowanie silniejszych preparatów – antybiotyków, bazujących m.in. na tetracyklinie. 4 Żel na urazy w jamie ustnej może opierać się np. na salicylanie choliny. Substancja ta zmniejsza stan zapalny oraz łagodzi ból.4 Niegojące się rany należy zawsze skonsultować z lekarzem, gdyż przyczyną może być choroba ogólnoustrojowa. Istotne jest wyeliminowanie czynników, wpływających na tworzenie się ran, np. stresu, błędnie wykonanej protezy czy niewłaściwej higieny jamy ustnej. 4 Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
- Zagor, M. Ostre zapalenie błony śluzowej jamy ustnej | Otolaryngologia – Medycyna Praktyczna dla pacjentów (mp.pl), dostęp: 7.08.2021
- Abranches, J., Zeng, L. i inni. “Biology of Oral Streptococci”, Microbiology Spectrum, 2018,6.
- Dorocka-Bobkowska, B. “Badania mikrobiologiczne jamy ustnej u chorych na cukrzycę typu 2 ze stomatopatią protetyczną”, Protetyka Stomatologiczna, 2007, 57.
- Sender-Janeczek, A., Kwiatkowska, M. “Ocena skuteczności terapeutycznej preparatu Dentosept A® (Phytopharm Klęka S.A.) oraz Sachol® (Jelfa S.A.) u pacjentów z aftowym zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej”, Nowa Stomatologia, 2015, 3.
- Tomaszewska, I. Nowotwory jamy ustnej | Stomatologia – Medycyna Praktyczna dla pacjentów (mp.pl), dostęp: 7.08.2021
