Kandydoza jamy ustnej jest infekcją grzybiczą wynikającą z niekontrolowanego wzrostu grzyba Candida albicans w jamie ustnej i/lub gardle. Zazwyczaj jest to niegroźne schorzenie, ale wiąże się z doświadczaniem przykrych objawów i wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia. Dowiedz się więcej na temat kandydozy jamy ustnej.
Czym jest grzybica jamy ustnej?
Kandydoza jamy ustnej, popularnie zwana pleśniawką, to grzybica jamy ustnej, która może wystąpić z powodu kilku czynników u osób w każdym wieku [1]. Jest to zakażenie drożdżakowe błony śluzowej języka, policzków i przedsionka jamy ustnej [2], za które najczęściej odpowiada nadmierny rozrost grzybów Candida, najczęściej gatunek Candida albicans [1].
Grzyb ten występuje naturalnie na skórze i błonach śluzowych, nie powodując żadnych problemów. Jeśli jednak dojdzie do zmian w odporności lub wystąpią czynniki sprzyjające jego wzrostowi, może dojść do większego niż zwykle rozwoju, co doprowadzi do pojawienia się kandydozy [3].
Jak wspomniano powyżej, schorzenie to może dotknąć każdego. Chorują dzieci, osoby starsze i kobiety w ciąży, które również są bardziej narażone na kandydozę jamy ustnej, ponieważ ich układ odpornościowy jest nieco słabszy.
Jakie są przyczyny kandydozy jamy ustnej?
Do najczęstszych powodów pojawienia się grzybicy w jamie ustnej należą [1, 3]:
- osłabienie odporności po infekcji bakteryjnej lub wirusowej;
- wrodzone lub nabyte zaburzenia odporności;
- długotrwała antybiotykoterapia;
- przyjmowanie sterydów lub leków immunosupresyjnych;
- zaburzenia metaboliczne (cukrzyca);
- zaburzenia hormonalne (niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, niedoczynność nadnerczy);
- podrażnienia od aparatu ortodontycznego lub od nieprawidłowo dopasowanej protezy;
- niedożywienie, dieta bogata w węglowodany;
- niedobory żelaza, kwasu foliowego, witaminy C;
- uszkodzenia błony śluzowej języka, dziąsła, podniebienia itp.;
- niewłaściwa higiena jamy ustnej, w tym niedbałość w czyszczeniu protez;
- u niemowląt niedojrzały układ immunologiczny oraz nieprzestrzeganie przez rodziców prawidłowej higieny smoczków;
- zaburzenie funkcji ślinianek.
Obserwuje się, że grzybica jamy ustnej częściej dotyczy osób z grupą krwi 0 oraz kobiet powyżej 50. roku życia [1].
Jakie są rodzaje kandydozy?
Rozpoznanie grzybicy obejmuje określenie rodzaju, z jaką postacią choroby pacjent ma do czynienia. Kandydoza może być [1, 2]:
- ostra rzekomobłoniasta, czyli popularne pleśniawki; powszechna u osób stosujących przewlekle antybiotykoterapię lub steroidoterapię;
- przewlekła rzekomobłoniasta, kiedy wykwity utrzymują się dłużej niż w postaci ostrej, a próby ich usunięcia powodują krwawienie;
- ostra zanikowa, inaczej poantybiotykowa lub rumieniowa; związana głównie z powstawaniem czerwonych plam na błonie śluzowej; charakterystyczna dla chorych w immunosupresji, osób z HIV;
- przewlekła zanikowa najczęściej zlokalizowana pod protezą stomatologiczną lub aparatem ortodontycznym; może też obejmować zapalenie kącików ust lub romboidalne zapalenie języka.
Jakie są objawy grzybicy jamy ustnej?
Charakterystyczne objawy, które wskazują na grzybiczy stan zapalny jamy ustnej, to [1, 3]:
- biały nalot na języku, dziąsłach, w okolicy kącików ust, na błonie śluzowej policzków i podniebienia;
- uczucie suchości, pieczenie i swędzenie w jamie ustnej;
- zaburzenia smaku;
- nieprzyjemny zapach z ust.
Na objawy kandydozy jamy ustnej mogą również wskazywać nadżerki i owrzodzenia w jamie ustnej, którym towarzyszy ból i uczucie suchości błon śluzowych [1].
Jak przebiega leczenie grzybicy jamy ustnej?
Pojawienie się objawów wskazujących na grzybicę wymaga konsultacji z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Rozpoznanie choroby opiera się na ocenie obrazu klinicznego jamy ustnej oraz wykonaniu badania mykologicznego materiału pobranego ze zmian [2].
Podstawą walki ze zmianami jest leczenie miejscowe. W uzasadnionych przypadkach, gdy np. pacjent ma choroby współistniejące lub jest leczony immunosupresyjne, wskazana jest również terapia ogólnoustrojowa. Jednak priorytetem jest zadbanie o leczenie zmian w jamie ustnej. Najczęściej wykorzystywany środek przeciwgrzybiczy do stosowania miejscowego to nystatyna 2,4 mln j.m. w postaci zawiesiny do pędzlowania jamy ustnej oraz mykonazol w postaci żelu do jamy ustnej. Pozostałe preparaty o działaniu przeciwgrzybiczym są dostępne w postaci tabletek i kapsułek do stosowania dojelitowego [3].
W leczeniu kandydozy jamy ustnej nie można zapominać o czynnikach predysponujących do rozwoju grzybicy. W miarę możliwości należy je wyeliminować np. palenie papierosów, źle dobrane protezy. Leczenie farmakologiczne musi być wsparte również przez dbałość o prawidłową, codzienną higienę jamy ustnej [3].
Kandydoza w obrębie jamy ustnej – najczęściej zadawane pytania
1. Kto jest najbardziej narażony na grzybicę w jamie ustnej?
Największą podatność na kandydozę mają noworodki, osoby noszące protezy dentystyczne lub aparaty ortodontyczne, chorzy na cukrzycę lub inne choroby metaboliczne, osoby przyjmujące przewlekle antybiotyki lub cytostatyki, narkomani, zarażeni wirusem HIV, palacze tytoniu, niedożywieni oraz osoby z niedoborem odporności.
2. Jak diagnozuje się kandydozę?
U małych dzieci pleśniawkę jamy ustnej zwykle diagnozuje się, po prostu obserwując typowe zmiany chorobowe, które powodują infekcję w jamie ustnej. W razie wątpliwości lekarz może pobrać próbkę ze zmian i przekazać ją do analizy w laboratorium. U dorosłych kandydozę jamy ustnej można również rozpoznać po badaniu. Należy pamiętać, że inne choroby mogą powodować podobne objawy. Ponadto w takich przypadkach kandydoza może być oznaką pogorszenia choroby podstawowej. Dlatego ważne jest, aby wszelkie zmiany grzybicze w obrębie jamy ustnej, skonsultować z lekarzem w celu otrzymania diagnozy i podjęcia odpowiedniego leczenia.
3. Jak długo trwa leczenie grzybicy jamy ustnej?
Leczenie kandydozy w jamie ustnej zależy od intensywności i rozległości zmian. W łagodnych przypadkach może potrwać od kilku dni do dwóch tygodni. Natomiast w zaawansowanej postaci czas terapii wydłuża się do kilku tygodni. Istotne jest pamiętanie o przyjmowaniu leków przez kolejne 14 dni po ustąpieniu dokuczliwych zmian na śluzówce.
Bibliografia:
- Lorkowska-Zawicka B., Grzybicze zapalenie jamy ustnej, 2014, witryna internetowa: https://www.mp.pl/otolaryngologia/artykuly/gardlo_i_krtan/107527,grzybicze-zapalenie-jamy-ustnej (dostęp: 05.12.2024).
- Maciejewska J., Kandydoza błony śluzowej jamy ustnej, 2017, witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/169186,kandydoza-blony-sluzowej-jamy-ustnej (dostęp: 05.12.2024).
- Szulc M., Grzybicze zapalenie jamy ustnej, 2020, witryna internetowa: https://podyplomie.pl/medycyna/35398,grzybicze-zapalenie-jamy-ustnej (dostęp: 05.12.2024).
