Kiedy na błonie śluzowej w jamie ustnej pojawiają się bolesne zmiany, prawdopodobnie są to afty. Mogą one występować na różnych obszarach, także na dziąsłach. Poznaj objawy i przyczyny tych bolesnych nadżerek. Dowiedz się o dostępnych, również domowych, sposobach leczenia aft.
Co to są afty?
Afty to bolesne nadżerki, które najczęściej pojawiają się w jamie ustnej. Mogą występować u dzieci i u dorosłych, jednak to w okresie między 20. a 40. rokiem życia odnotowuje się większość owrzodzeń aftowych. Częściej mają je kobiety [1].
Jak rozpoznać afty? Zmiany są dość niewielkie – uszkodzenia mają zwykle charakter okrągłych, płytkich ubytków o średnicy 1 mm do 2 cm. Zazwyczaj nie są jednak większe niż 5 mm. Mogą występować pojedynczo lub w skupiskach (do pięciu zmian) [1].
W jakich miejscach tworzą się afty?
Afty najczęściej atakują błonę śluzową jamy ustnej. Zmiany mogą powstawać na [2]:
- wewnętrznej stronie policzków,
- języku,
- okolicach podjęzykowych,
- dziąsłach,
- podniebieniu,
- gardle,
- wewnętrznej stronie warg.
Jakie objawy dają afty w jamie ustnej?
Większość ludzi łatwo rozpoznaje zmiany, ponieważ dają one silne dolegliwości bólowe. Czasami uniemożliwiają jedzenie, picie, a nawet mówienie. Okrągłe nadżerki są pokryte białym, żółtym lub szarym nalotem włóknikowym i otoczone czerwonym rąbkiem zapalnym. Swoje maksymalne rozmiary osiągają po 3-4 dniach od wykwitu. Większość aft goi się w ciągu 7-14 dni i wtedy zmiany nie pozostawiają po sobie blizn [2].
Jakie są przyczyny powstawania aft na dziąsłach?
Trudno wskazać jedną przyczynę powstawania afty na języku, dziąsłach lub innych obszarach jamy ustnej. Badania z ostatnich lat sugerują, że pojawianie się bolesnych nadżerek ma związek z zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej [1]. Niektórzy błędnie wskazują na to, że afty wywołuje HSV, czyli wirus opryszczki u dzieci i dorosłych. Tymczasem wirus HSV powoduje inną chorobę – opryszczkowe zapalenie jamy ustnej.
Pojawianie się aft na dziąsłach może mieć również związek z czynnikami, które sprzyjają tworzeniu się bolesnych nadżerek. Zaliczają się do nich [1, 2]:
- niedostateczna higiena jamy ustnej, kamień nazębny lub zbyt mocne szczotkowanie zębów;
- jedzenie nieumytych owoców i warzyw;
- urazy mechaniczne spowodowane zabiegami stomatologicznymi, aparatem ortodontycznym, protezą lub niewłaściwymi czynnościami higienicznymi;
- wkładanie brudnych palców do buzi (zwłaszcza gdy są to afty u dziecka);
- stres i przemęczenie;
- infekcje;
- alergie kontaktowe (np. uczulenie na składniki płynu do płukania ust lub pasty do mycia zębów);
- niedobory witamin i składników mineralnych, takich jak żelazo, kwas foliowy, witamina B12.
Jakie są rodzaje aft na dziąsłach?
Afty, które pojawiają się na dziąsłach, zazwyczaj małe, są znane jako afty Mikulicza. Ten rodzaj zmian obejmuje ok. 75–85% przypadków. Okrągłe lub owalne nadżerki wielkości 2-10 mm utrzymują się maksymalnie do dwóch tygodni i goją się bez pozostawienia blizny. Często pojawiają się już w dzieciństwie [3].
U młodych dorosłych i u osób w średnim wieku mogą wystąpić afty duże, znane jako afty Suttona. Zmiany wielkości powyżej 10 mm mogą pojawić się w każdej okolicy jamy ustnej, jednak najczęściej atakują policzki, gardło i podniebienie miękkie. Mają charakter dużych owrzodzeń, które utrzymują się nawet do kilkunastu tygodni i po zagojeniu się pozostawiają blizny [3].
Jak pozbyć się bolesnych nadżerek? – domowe sposoby na afty
Bolesne zmiany w jamie ustnej powodują dyskomfort, ale zazwyczaj można sobie z nimi poradzić bez interwencji lekarskiej. W aptekach dostępne są preparaty na afty w formie aerozoli, żeli i maści, które zawierają substancje odkażające, znieczulające i przeciwbólowe [2].
Proces gojenia się stanu zapalnego można przyspieszyć również domowymi sposobami. Co warto, a czego lepiej nie robić? Można płukać jamę ustną wodą z solą kuchenną (pół łyżeczki na szklankę wody) lub ziołowymi naparami (sprawdza się szałwia i rumianek). Warto również smarować zmiany naturalnym żelem z aloesu lub olejkiem z drzewa herbacianego. Należy unikać pokarmów kwaśnych, gorących, pikantnych i słonych. Lepiej spożywać więcej żywności bogatej w witaminy z grupy B, żelazo i kwas foliowy [2].
Kiedy zmiany na dziąsłach wymagają wizyty u lekarza?
Owrzodzenia lub nadżerki na dziąsłach, które są bardzo duże i bolesne, uniemożliwiają spożywanie pokarmów i sprawiają trudności w mówieniu, wymagają konsultacji lekarskiej. Poza tym afty często lubią nawracać. Jeżeli pojawiają się częściej niż kilka razy w roku lub utrzymują się kilka tygodni, warto zasięgnąć porady lekarskiej [2].
Nawrotowy charakter aft może mieć związek z różnymi chorobami ogólnoustrojowymi. Należą do nich m.in. celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, zaburzenia wchłaniania [3] oraz opryszczkowe zapalenie skóry, toczeń rumieniowaty układowy, zespół PFAPA, choroba Addisona i Biermera (związana z niedoborem kwasu foliowego i witaminy B12) [2]. Dlatego nawracające afty wymagają wizyty u lekarza.
Najczęściej zadawane pytania o afty na dziąśle
- Po czym poznać afty?
Kiedy w jamie ustnej pojawiają się owalne ubytki na błonie śluzowej z owrzodzeniami otoczonymi czerwoną obwódką, są to afty. Wykwity są niewielkie, zazwyczaj mają kilka milimetrów. Dają dolegliwości bólowe, które nasilają się przy spożywaniu np. pikantnych potraw.
- Jak pozbyć się afty z dziąsła?
Afty warto smarować miejscowo dostępnymi w aptekach preparatami o właściwościach przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Mogą to być także antyseptyczne środki w aerozolu lub takie, które tworzą na zmianie ochronny film i regenerują podrażnioną błonę śluzową. Warto również stosować ziołowe płukanki z szałwii lub rumianku oraz uzupełnić dietę w żywność bogatą w witaminy i składniki mineralne.
- Czego nie lubią afty?
Jeśli chcesz, by afty szybciej się zagoiły, unikaj spożywania kwaśnych, ostrych, słonych pokarmów. Afty nie lubią także gorących posiłków i napojów. Dbaj o higienę jamy ustnej, ale uważaj na zbyt mocne szczotkowanie zębów i dziąseł.
Bibliografia:
[1] Manager Apteki, Choroby jamy ustnej – leczenie, 2014 (witryna internetowa: https://managerapteki.pl/choroby-jamy-ustnej-leczenie/ (dostęp: 08.02.2024)). [2] Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie (dostęp: 08.02.2024)). [3] Darczuk D., Gałecka-Wanatowicz D., Problemy stomatologiczne w POZ. Trudno gojące się owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej, 2019 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/medycynarodzinna/praktyka-kliniczna/218014,owrzodzenia-blony-sluzowej-jamy-ustnej (dostęp: 08.02.2024)).
