Choroby jamy ustnej – najważniejszy zbiór informacji

Schorzenia jamy ustnej są bardzo powszechne, niestety często bagatelizowane. Choroby te potrafią być bardzo uciążliwe ze względu na utrudnienie przyjmowania pokarmów oraz płynów. Rozwój bakterii w jamie ustnej może prowadzić do bardzo poważnych zmian w całym organizmie, dlatego warto poznać przyczyny chorób jamy ustnej oraz sposoby zapobiegania.

Spis treści:

1. Zapalenia błony śluzowej jamy ustnej
2. Kandydoza jamy ustnej
3. Paradontoza
4. Afty jamy ustnej
5. Halitoza – nieświeży oddech
6. Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej
7. Liszaj
8. Leczenie
9. Jak zapobiegać chorobom jamy ustnej?

Zapalenia błony śluzowej jamy ustnej

Zmiany w błonie śluzowej jamy ustnej mogą pojawiać się często w okresie dojrzewania, w czasie ciąży czy w przebiegu takich chorób jak cukrzyca, alergie i choroby zakaźne. Powstające zmiany mogą mieć postać nadżerek, aft, owrzodzeń lub po prostu zaczerwienienia. Bardzo często towarzyszy temu nieprzyjemny zapach z ust. Zapalenie jamy ustnej u niemowlaka ma najczęściej postać pleśniawek. Do zakażenia może dojść podczas porodu, a objawy pojawiają się w postaci białych nalotów przypominających zsiadłe mleko. Zmiany obejmować mogą również gardło i przełyk, co utrudnia połykanie. Zapalenie jamy ustnej u dzieci ma postać zajadów. Zapalenie kątów ust (cheilitis angularis), bo tak brzmi nazwa tej przypadłości, polega na pękaniu kątów ust z tworzeniem się nadżerek. Jest to częsty problem nie tylko dzieci, ale też ludzi starszych. Czasami towarzyszy temu biały nalot. Przyczyną są głównie niedobory witaminy B2 lub niedokrwistość.

Kandydoza jamy ustnej

Często występującym schorzeniem jamy ustnej jest kandydoza, wywołana zakażeniem grzybem z rodzaju Candida. Objawem kandydozy są białe plamy na błonie śluzowej jamy ustnej, którym często towarzyszyć może pieczenie i ból. Do rozwoju tego schorzenia prowadzą niedobory witamin z grupy B oraz zaburzenia odporności. Do zakażenia predysponuje również brak odpowiedniej higieny jamy ustnej, noszenie protez zębowych, palenie papierosów czy stosowanie takich leków jak antybiotyki lub sterydy.

Paradontoza

Paradontoza to inaczej zapalenia przyzębia. Główną przyczyną paradontozy jest zła higiena jamy ustnej, co stwarza idealne środowisko dla rozwoju bakterii i powstania stanu zapalnego. Pierwszym objawem zapalenia przyzębia są uciążliwe i nawracające zapalenia dziąseł oraz nieprzyjemny zapach z ust. Nieleczona paradontoza prowadzi do utraty zębów. Paradontoza jest chorobą dziedziczną, dlatego osoby z grupy ryzyka powinny regularnie kontrolować stan zębów oraz odpowiednio dbać o higienę jamy ustnej. Szybkie wykrycie pozwala na bardziej skuteczne leczenie.

Afty jamy ustnej

Aftowe zapalenie jamy ustnej może pojawiać się z powodu obniżonej odporności organizmu, narażenia na stres czy w obecności bakterii H. pylori. Urazy mechaniczne, takie jak nieświadome ugryzienie w policzek, zbyt mocne szczotkowanie zębów czy źle dopasowany aparat na zęby bądź proteza, mogą prowadzić do rozwoju zapalenia. Inną przyczyną mogą być też niedobory witamin B2, B12 i kwasu foliowego oraz mikroskładników (żelaza i cynku). Afty to inaczej nadżerki błony śluzowej, zwykle okrągłe, pokryte biały nalotem i otoczone czerwoną obwódką. Są bardzo bolesne, a w zależności od umiejscowienia mogą powodować problemy z mówieniem czy przełykaniem.

Halitoza – nieświeży oddech

Halitoza to nieprzyjemny zapach z ust, za który odpowiadają związki siarki wytwarzane przez bakterie beztlenowe znajdujące się w jamie ustnej. Nie należy mylić halitozy z nieświeżym, porannym oddechem, który jest zjawiskiem fizjologicznym. Przyczyny halitozy to głównie zła higiena jamy ustnej, zapalenia dziąseł oraz migdałków, zmniejszone wydzielanie śliny czy też zmiany nowotworowe. Warto pamiętać, że halitoza może być związana z poważnymi schorzeniami, dlatego nie warto jej bagatelizować.

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej

Powoduje je wirus HSV, czyli wirus opryszczki zwykłej. Najbardziej charakterystyczną cechą tego zapalenia jest fakt nawracania opryszczki. Przechorowanie zakażenia wirusem HSV nie daje gwarancji, że nie zachorujemy ponownie, dlatego u większości osób przypadłość ta nawraca w trakcie narażenia na stres czy sezonów obniżenia odporności. Przebieg zapalenia polega na powstawaniu pęcherzyków z charakterystyczną czerwoną obwódką, które pękają. Płyn z pęcherzyków wycieka, przez co same pęcherzyki zapadają się i tworzą bardzo bolesne owrzodzenia. W przebiegu opryszczkowego zapalenia jamy ustnej może wystąpić bardzo wysoka gorączka, zaczerwienienie dziąseł oraz powiększenie węzłów chłonnych.

Liszaj

Przyczyny występowania liszaja płaskiego nie są do końca poznane – może mieć on podłoże immunologiczne. Liszaj błony śluzowej jamy ustnej jest najgroźniejszą postacią i uważa się, że może on predysponować do rozwoju nowotworów jamy ustnej. Objawy liszaja to najczęściej zmiany o białym zabarwieniu na wnętrzu policzków oraz na języku, którym towarzyszy zaczerwienienie, suchość w ustach, obrzęk i drobne krwawienia.

Leczenie

Jaki lekarz pomoże w przypadku chorób jamy ustnej? Lekarz stomatolog może obejrzeć jamę ustną w celu zbadania stanu zębów oraz dziąseł, a następnie może polecić wizytę u laryngologa bądź lekarza rodzinnego. Choroby jamy ustnej wymagają bezwzględnej konsultacji z lekarzem i leczenia. W zależności od czynnika etiologicznego w leczeniu można zastosować leki przeciwwirusowe oraz przeciwgrzybicze, z kolei afty leczone są za pomocą preparatów wysuszających i ściągających. Najważniejsza jest odpowiednia higiena jamy ustnej, szczotkowanie zębów oraz czyszczenie języka i wnętrza policzków. Można stosować płukanki z chlorheksydyną, która niweluje powstawanie związków siarki. W przypadku paradontozy zależnie od stopnia zaawansowania należy dbać o usuwanie kamienia nazębnego oraz usunięcie nawisów, stosuje się także metody chirurgiczne.

Jak zapobiegać chorobom jamy ustnej?

Chorobom jamy ustnej można bardzo skutecznie zapobiegać poprzez regularne wizyty u stomatologa oraz dbanie o zdrowy tryb życia i odpowiednią higienę jamy ustnej. Szczególne znaczenie ma:

• rzucenie palenia,
• regularne usuwanie kamienia nazębnego,
• dbanie o higienę jamy ustnej,
• zbilansowana dieta.

W przypadku chorób jamy ustnej warto stosować pasty do zębów, które zawierają alantoinę (przyspiesza gojenie), chlorheksydynę (ogranicza odkładanie się płytki nazębnej).   Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Literatura:

• Antoniv R., Lipska W., Kęsek B., et al.: Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa. Nowa Stomatologia 2014; 3: 142–146
• Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wydanie 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków
• Petkowicz B., Skiba–Tatarska M., Wysokińska–Miszczuk J.: Kandydoza jamy ustnej. Gerontologia Polska 2006; 14 (4): 160–164
• Pieniążek A., Pietrzak M.: Halitoza – etiologia, metody diagnostyki i leczenie. Journal of Health Study and Medicine 2017; 2: 101–122
• Magacz M., Kędziora K., Drożdż R. i in., Próchnica: Historia, Mechanizmy Powstawania i Obrony oraz Niefluorkowe Metody Prewencji, Acta Uroboroi – W kręgu epidemii, 2018.