Przegląd substancji czynnych w leczeniu aft

Afty to bolesne zmiany w obrębie jamie ustnej, przybierające postać bolesnych nadżerek lub owrzodzeń. Mogą zrobić się praktycznie wszędzie: na błonach śluzowych policzków, języka i okolic podjęzykowych, podniebienia, dziąseł, gardła, a nawet na wargach. Rozwój afty zwiastuje mrowienie i pieczenie w jednym konkretnym punkcie jamy ustnej. Gdy wytworzy się mały, okrągły i płytki ubytek w błonie śluzowej, otoczony żywoczerwoną obwódką, pojawia się stan zapalny i silny ból¹, który sprawia ogromny dyskomfort i utrudnia jedzenie i picie, a czasem nawet mówienie i przełykanie śliny. Chcąc złagodzić bolesność i inne przykre dolegliwości, można sięgnąć po dostępne w aptekach bez recepty preparaty na afty, jak: żel, płyn do płukania czy spray. Pojawia się tylko pytanie, jakie substancje czynne powinny znaleźć się w składzie takich produktów, aby były skuteczne w leczeniu aft? Zapraszamy na przegląd substancji czynnych znajdujących zastosowanie na afty.

Jak leczyć afty i pleśniawki? Najważniejsze zasady

Afty nie są efektem zakażenia ani obecnością grzybów i bakterii, lecz skutkiem podrażnienia np. przez aparat ortodontyczny, ale też obniżonej odporności organizmu, stresu czy niedoborów witamin i składników mineralnych¹. Zdarza się jednak, że współtowarzyszą poważniejszym schorzeniom, w tym np. chorobom dziąseł i przyzębia czy próchnicy, jednak choroby te nie są bezpośrednią przyczyną powstawania aft.

Afty mogą występować pojedynczo i wtedy łatwiej się z nimi uporać, jednak trzeba wiedzieć, że mogą się też rozprzestrzeniać, ponadto wykazują skłonność do nawrotów. Dlatego najważniejszym elementem leczenia aft oprócz stosowania leków o działaniu przeciwbólowym jest dbanie o higienę jamy ustnej. Jeśli spożywanie posiłków sprawia problem, warto przez jakiś czas unikać pokarmów kwaśnych, słonych i ostrych, a także gorących¹.

Leki na afty i pleśniawki – podział. Czym kierować się, wybierając produkt na aftozę jamy ustnej?

Zacznijmy od tego, że afty mogą przybierać różną postać (afty duże lub małe), pojawiać się często lub sporadycznie, a towarzyszące im dolegliwości bólowe mogą być zaliczane od lekkich do bardzo silnych. W związku z tym terapia lecznicza mająca na celu łagodzenie przykrych objawów powinna być dobrana indywidualnie do potrzeb każdego pacjenta².

Biorąc pod uwagę wymienione kryteria, chorobę sklasyfikowano w trzech grupach stosownie do klinicznej manifestacji. Podział ten jest często wykorzystywany przy wyborze odpowiedniego leczenia, ponieważ dostępne na rynku środki na afty na języku, dziąsłach czy podniebieniu wykazują różną skuteczność i siłę działania. Wygląda następująco²:

• grupa A – afty są łagodne, utrzymują się kilka dni i pojawiają jedynie parę razy w roku. Ból nie jest uporczywy i jest w miarę dobrze tolerowany;
• grupa B – afty pojawiają się w każdym miesiącu, trwają od 3 do 10 dni i są bardzo bolesne;
• grupa C – afty występują chronicznie bez okresów remisji, ponadto towarzyszą im silne dolegliwości bólowe.

Kierując się tym podziałem, dobiera się odpowiednie leczenie, które jest głównie objawowe. Leczenie aft ma na celu złagodzić ból i przyspieszyć gojenie.

Jakie substancje czynne zawierają preparaty na afty i pleśniawki bez recepty?

Grupa A

Do tej grupy należą przede wszystkim preparaty wieloskładnikowe na bazie ziół, w których składzie może występować między innymi²:

• szałwia, rumianek oraz kora dębu – działają ściągająco i przeciwzapalnie;
• dębianka, koszyczki arniki, kłącze pięciornika – działają przeciwzapalnie, ściągająco i przeciwbólowo;
• olej z nasion słonecznika – działa nawilżająco;
• olej z laurelu – działa przeciwbólowo i bakteriobójczo;
• olej z liści drzewa goździkowego – działa antyseptycznie;
• olejek eteryczny z drzewa herbacianego – działa antybakteryjnie i przeciwgrzybiczo;
• cząber – działa przeciwbólowo;
• witamina E – działa wzmacniająco i regeneruje ubytki błony śluzowej;
• aloes – działa przeciwzapalnie, regenerująco i stymulująco na procesy obronne.

W składach żelów lub maści i innych produktów na owrzodzenia lub nadżerki można też spotkać m.in. kłącze tataraku, ziele mięty pieprzowej, ziele arniki czy etanol i benzokainę. Preparatami pierwszego rzutu są więc leki przede wszystkim o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, a także działaniu przeciwbakteryjnym².

Skuteczny lek na afty o łagodnym charakterze może też zawierać kwas hialuronowy, który wiąże wodę i przyspiesza gojenie uszkodzonego naskórka oraz leczenie zmian. W terapii aft można też stosować niesteroidowe leki przeciwzapalne².

Grupa B

W aptekach internetowych i stacjonarnych dostępne są głównie produkty zawierające naturalne enzymy, ale nie tylko. Często mają w składzie cynk, który wspomaga procesy regeneracyjne tkanek i gojenie ran. W składzie żelu, pasty czy maści na afty można znaleźć ponadto enzymy amyloglukozydazy i oksydazy glukozy, które hamują rozwój bakterii, czy lektoferynę, wykazującą właściwości przeciwbakteryjne i immunomodulujące².

Grupa C

W tym przypadku leczeniem z wyboru jest glikokortykosteroidoterapia miejscowa lub ogólna. Stosuje się leki w postaci maści, żelów itp., ale często też doustne tabletki na afty. W terapii systemowej wykorzystuje się głównie prednizolon, czyli syntetyczny glikokortykosteroid, wykazujący działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne. Przy podejrzeniu zaburzeń immunologicznych można zastosować leki immunomodulujące².

W razie problemów z wyborem odpowiedniego leku warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą (zalecane przy wyborze leków na afty u dzieci).

Maść, płukanka czy żel na afty – jaka postać leku będzie najlepsza?

Afty to niewielkie nadżerki, które tworzą się w obrębie błony śluzowej jamy ustnej. Dlatego właśnie w ich leczeniu najlepiej sprawdzają się leki o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwbólowych oraz o działaniu znieczulającym, ściągającym i przyspieszającym gojenie do stosowania miejscowego. Skuteczne preparaty przybierają postać żelu, maści, aerozolu i płynu do płukania jamy ustnej.

Postać leku nie ma zatem aż tak dużego znaczenia, najważniejsze to sprawdzić skład i działanie produktu przed zakupem. Dobrze jest też upewnić się, że aplikacja środka nie będzie sprawiać nam kłopotu.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące substancji czynnych wykorzystywanych w leczeniu aft:

1.Co jest najbardziej skuteczne na afty?

W leczeniu miejscowym aft sprawdzają się preparaty przeciwzapalne, przeciwbólowe, znieczulające lub przyspieszające gojenie, dostępne w formie żeli, maści, past, płukanek i roztworów do pędzlowania jamy ustnej. Zawierają substancje takie jak salicylan choliny i chlorek cetalkoniowy (np. Sachol), benzydamina, chlorheksydyna, solcoseryl i wiele innych.

2.Jak przyspieszyć gojenie aft?

Wsparciem dla leczenia może okazać się smarowanie aft naturalnym żelem aloesowym lub olejkiem z drzewa herbacianego, a także robienie ziołowych płukanek, np. z rumianku lub szałwii.

Bibliografia:

1. Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie (dostęp: 2023.01.26.)).
2. Tyszkiewicz I., Kozłowski Z., Współczesne poglądy na temat leczenia aft nawracających – przegląd piśmiennictwa, Dental Forum, 1, 2015, XLIII.