Stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej

Jama ustna nieustannie ma bezpośredni kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, w tym również z chorobotwórczymi drobnoustrojami, przez co często jest miejscem występowania infekcji. W przypadku większości dolegliwości na błonie śluzowej jamy ustnej robią się zmiany prowadzące do stanu zapalnego. Ostre stany zapalne jamy ustnej mogą mieć różnorakie podłoże. Sprawdź, co może przyczynić się do rozwoju infekcji w jamie ustnej i jak postępować w takim przypadku.

Spis treści:

1. 1. Jak rozpoznać zapalenie błony śluzowej jamy ustnej?
   2. Zapalenie jamy ustnej – przyczyny
   3. Zapalenie jamy ustnej u dziecka
   4. Czynniki rozwoju zapalenia jamy ustnej
   5. Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – leczenie
   6. Jak dbać o higienę jamy ustnej przy zapaleniu?
   7. Stan zapalny błony śluzowej jamy ustnej – kiedy do lekarza?

Jak rozpoznać zapalenie błony śluzowej jamy ustnej?

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej to rozległy proces zapalny zajmujący znaczną część lub nawet całą powierzchnię błony śluzowej jamy ustnej i warg. Dolegliwość bez względu na przyczynę daje bardzo podobne objawy. Najbardziej problematyczny jest ból, który utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia przyjmowanie pokarmów i płynów. Widoczny jest też obrzęk śluzówki, zaczerwienienie i nalot, a zmiany najczęściej przybierają formę owrzodzenia lub nadżerki¹. Warto pamiętać, że zapalenie śluzówki jamy ustnej samo w sobie nie jest chorobą, lecz jedynie jej objawem.

Zapalenie jamy ustnej – przyczyny

Najczęściej występujące zapalenia jamy ustnej to:

• kandydoza jamy ustnej – przyczyną rozwoju kandydozy jest upośledzenie odporności, a czynnikiem etiologicznym najczęściej jest grzyb Candida albicans. Objawy to m.in. ból, pieczenie i białawy nalot na przekrwionej błonie śluzowej²;
• aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – jedna z najczęstszych przyczyn zapalenia błony śluzowej jamy ustnej. Afty powstają na skutek działania różnych bodźców drażniących, np. cieplnych, fizycznych, mechanicznych (w czasie żucia) czy chemicznych. Na błonie śluzowej jamy ustnej tworzą się na ogół drobne owrzodzenia aftowe, czasem duże afty, niekiedy nadżerki opryszczkopodobne. Nadżerki i owrzodzenia po 1-2 dniach pokrywają się białym, żółtym lub szarym nalotem i otoczone są czerwoną obwódką³;
• opryszczkowe zapalenie jamy ustnej – czynnikiem etiologicznym jest wirus Herpes simplex (HSV). Opryszczka może występować samodzielnie, ale często współistnieje z inną chorobą ogólnoustrojową. Objawy to występujące na granicy skóry i błony śluzowej pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym, którym towarzyszy ból i pieczenie¹;
• wrzodziejące zapalenie jamy ustnej – wywołuje je wtórne nadkażenie zapalenia o podłożu wirusowym. Charakterystyczne objawy to pieczenie i ból w jamie ustnej, a także zaczerwienie i obrzęk śluzówki, na której tworzą się owrzodzenia. Dodatkowo wyczuć można nieprzyjemny zapach z ust.

Zapalenie jamy ustnej u dziecka

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej może rozwinąć się w każdym wieku, nawet u dziecka. W przypadku niemowlaków najczęściej przybiera ono postać pleśniawek – biały nalot przypominający zsiadłe mleko. Zmiany mogą zrobić się nie tylko w jamie ustnej, ale też w gardle i przełyku⁴. U nieco starszych dzieci do powstania stanu zapalnego doprowadzają zajady. Kąciki ust pękają i tworzą się w nich nadżerki. Zmiany te są wywoływane przez zakażenia np. drożdżakowe lub bakteryjne oraz alergie⁵.

Czynniki rozwoju zapalenia jamy ustnej

Do powstania stanu zapalnego bardzo często prowadzi podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej, które może być skutkiem działania wielu różnych czynników. Spowodować je mogą m.in.¹:

• obniżona odporność organizmu,
• zaniedbania w zakresie higieny jamy ustnej,
• choroby zębów i przyzębia,
• drobne urazy i oparzenia w obrębie jamy ustnej,
• niedobór witamin,
• nadużywanie alkoholu,
• palenie papierosów,
• niektóre choroby ogólnoustrojowe, np. cukrzyca.

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – leczenie

W leczeniu zapalenia błony śluzowej jamy ustnej kluczowe jest rozpoznanie przyczyny jego rozwoju, gdyż od tego zależy forma leczenia. Do walki z infekcją o podłożu grzybiczym stosuje się miejscowe leki przeciwgrzybicze, leki przeciwbólowe i w niektórych przypadkach również leki ogólnoustrojowe. Jeśli grzybica jest przewlekła i lekooporna, trzeba znaleźć jej pierwotną przyczynę¹. Leczenie aftowego czy opryszczkowego zapalenia błony śluzowej jamy ustnej obejmuje stosowanie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, a także miejscowo znieczulających. Gdy obecne są objawy ogólnoustrojowe, jak np. gorączka, należy wdrożyć leki przeciwgorączkowe i ogólne. Przy zakażeniu bakteryjnym wskazana jest antybiotykoterapia¹.

Jak dbać o higienę jamy ustnej przy zapaleniu?

Stan zapalny błony śluzowej jamy ustnej potrafi mocno dawać się we znaki, dlatego warto podjąć działania prowadzące do jego złagodzenia. Samo stosowanie leku na stan zapalny może nie wystarczyć, jeśli nadal niektórymi działaniami nieświadomie będziemy podrażniać śluzówkę, przez co stan zapalny, zamiast się zmniejszać, będzie narastać. Na zapalenie jamy ustnej pomaga:

• systematyczne stosowanie zabiegów higienicznych,
• stosowanie środków odkażających do płukania jamy ustnej,
• spożywanie dużej ilości witamin i minerałów w diecie,
• ograniczenie spożycia węglowodanów,
• unikanie pokarmów nasilających stan zapalny: gorących, pikantnych, słonych, o ostrych krawędziach,
• jedzenie zimnych pokarmów, np. lodów lub ssanie kostek lodu,
• picie chłodnych napojów.

Stan zapalny błony śluzowej jamy ustnej – kiedy do lekarza?

Jeśli pomimo stosowania leków i środków łagodzących zapalenie błony śluzowej jamy ustnej w ciągu kilku dni nie ustąpi lub wręcz zacznie się nasilać, wskazana jest wizyta u lekarza. Nie zaszkodzi jej odbyć od razu, jeśli mamy wątpliwości co do przyczyny wystąpienia dolegliwości i chcemy się upewnić, czy dobrana samodzielnie forma leczenia jest prawidłowa. Do jakiego lekarza iść ze stanem zapalnym jamy ustnej? W pierwszej kolejności można udać się do stomatologa lub lekarza rodzinnego. W zależności od źródła problemu specjaliści ci mogą pokierować dalej, np. do laryngologa.   Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Literatura:

1. Zagor M., Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Ostre zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, Medycyna Praktyczna, 2018.
2. Petkowicz B., Skiba–Tatarska M., Wysokińska–Miszczuk J.: Kandydoza jamy ustnej. Gerontologia Polska 2006; 14 (4): 160–164.
3. Antoniv R., Lipska W., Kęsek B., Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa, Nowa Stomatologia 3/2014.
4. Kuchar E., Pleśniawki jamy ustnej u niemowląt, Medycyna Praktyczna, 2013.
5. Kuchar E., Zajady – dlaczego powstają i jak je leczyć?, Medycyna Praktyczna, 2013.