Afta na języku – przyczyny powstawania i sposoby leczenia

Afta na języku to jedna z częstszych dolegliwości w obrębie jamy ustnej. Jest to środowisko sprzyjające wielu owrzodzeniom i infekcjom¹, dlatego wykwity te pojawiają się przynajmniej raz w życiu u każdego. Obecność aft może wynikać z wielu czynników, dlatego zwykle ustalenie konkretnej przyczyny jest trudne. Nadżerki te mają tendencję do nawracania (nawracające aftowe zapalenie jamy ustnej – RAS), są bardzo bolesne i mogą utrudniać jedzenie czy nawet mówienie.²

Skąd się bierze afta na języku? Jakie czynniki sprzyjają powstawaniu nadżerek? W jaki sposób można je leczyć?

Spis treści:

1. Aftowe zapalenie jamy ustnej – co to jest? Skąd jego powszechność?
2. Afta na języku – skąd się bierze? Przyczyny nadżerek
3. Afta a proteza zębowa
4. Jak wygląda afta na języku? Objawy
5. Afta na języku – ile trwa i jak długo się goi?
6. Afta na języku – domowe sposoby

Aftowe zapalenie jamy ustnej – co to jest? Skąd jego powszechność?

Jama ustna ze względu na swoją specyfikę i warunki fizjologiczne jest idealnym miejscem do rozwoju różnego rodzaju infekcji oraz nadżerek czy owrzodzeń. W jamie ustnej funkcjonuje tzw. mikrobiom tworzony przez bakterie. Jeśli w organizmie wszystko przebiega bez zakłóceń, to bakterie te mają korzystny wpływ. Jednak w momencie, gdy dojdzie np. do ich nagromadzenia, wówczas zaczynają wykazywać działanie chorobotwórcze.¹

Aftowe zapalenie jamy ustnej to stan zapalny śluzówki, w przebiegu którego pojawiają się nadżerki w postaci aft. Zwykle mają one owalny kształt i sprawiają ból. Lokalizują się w miejscach, gdzie błona śluzowa nie ulega rogowaceniu, stąd m.in. afta na języku. Nadżerki często pojawiają się także w miejscach takich jak²:

• policzki,
• podniebienie miękkie,
• wargi.

Typowa dla rozwoju aft jest obecność objawów prodromalnych. Są to dolegliwości występujące w miejscu rozwoju nadżerki – na 24 godziny przed jej wykwitem.²

Afty mają skłonność do częstego nawracania, na podstawie czego wyodrębniono osobną jednostkę chorobową – RAS (nawracające aftowe zapalenie jamy ustnej). Jest to jedno z często  spotykanych schorzeń w obrębie jamy ustnej.²

Afta na języku – skąd się bierze? Przyczyny nadżerek

Afty na języku to dolegliwość spowodowana wieloma czynnikami,. Szczególnie ma to znaczenie, gdy problemem są nawracające afty. Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia oraz nawrotu nadżerek to³:

• zaburzenia odporności wrodzonej, nabytej humoralnej oraz nabytej komórkowej. Zbyt niska produkcja limfocytów również może powodować częstsze występowanie afty na języku. Zaburzenia w odporności ułatwiają patogenom wnikanie do wnętrza organizmu²;
• predyspozycje genetyczne – dziedziczona jest skłonność do wytwarzania konkretnych cytokin prozapalnych, charakterystycznych dla aft nawracających⁴;
• urazy mechaniczne w obrębie jamy ustnej, spowodowane np. aparatem ortodontycznym lub protezą;
• doświadczanie przewlekłego stresu – może wpływać m.in. na pracę grasicy czy śledziony i przyczyniać się do zmniejszonej produkcji limfocytów, co powoduje obniżenie odporności⁵;
• nietolerancje pokarmowe – niektóre produkty uznawane za alergeny (np. mleko, orzechy) mogą sprzyjać występowaniu aft;
• zaburzenia hormonalne – dotyczy to zwłaszcza kobiet i związane jest z gospodarką progesteronu;
• niedoborów niektórych składników, zwłaszcza witaminy D, B12 oraz żelaza⁶.

Afta na języku może sygnalizować również obecność choroby ogólnoustrojowej, np. celiakii, Leśniowskiego-Crohna, Behceta czy wrzodziejącego zapalenia jelit. Co istotne afty u dzieci dodatkowo mogą być spowodowane występowaniem pasożytów w organizmie.²

Afta a proteza zębowa

Urazy w jamie ustnej, spowodowane m.in. protezą zębową, to również jeden z czynników sprzyjających aftom. Warto jednak wiedzieć, że jest to tzw. czynnik podprogowy. Afta może się rozwinąć w miejscu urazu wówczas, gdy obszar ten jest podatny na infekcje i wnikanie patogenów.²

W takim razie, skąd się biorą afty u osób korzystających z protez? Przy protezie zębowej wzrasta ryzyko rozwoju różnych infekcji oraz owrzodzeń. Wynika to z faktu, iż proteza powoduje stałe podrażnienie śluzówki, co z czasem może spowodować ranę i w dalszej konsekwencji – nadżerkę bądź inne skutki. Podrażnienia te wynikają z konieczności przenoszenia siły w trakcie żucia. Afty a proteza zębowa to częsty problem, który wymaga stałej obserwacji.⁷

Jak wygląda afta na języku? Objawy

Aftę bardzo łatwo rozpoznać – jest to nadżerka zwykle o owalnym kształcie, otoczona zaczerwienioną obwódką. Na nadżerce występuje również nalot. Wyróżnia się 3 rodzaje aft, wpływające na specyfikę ich rozwoju – występowanie w grupie, wielkość oraz proces gojenia. Afta na języku może być²:

• mała (Mikulicza) – wówczas jej średnica nie przekracza 10 mm, nadżerka ta może występować pojedynczo lub w nieco większym skupisku. Jest najczęstszym rodzajem owrzodzenia;
• duża (Suttona) – nadżerki te są bardzo bolesne i osiągają rozmiary średnicy powyżej 10 mm. Mogą utrudniać mówienie i jedzenie oraz powodować objawy ogólnoustrojowe, takie jak np. osłabienie, zmęczenie, gorączka, a nawet powiększenie węzłów chłonnych. Jest to zdecydowanie rzadszy rodzaj nadżerek;
• opryszczkopodobna – afty te również pojawiają się stosunkowo rzadko. Charakterystyczne dla nich jest występowanie w bardzo dużym skupisku – i mają niewielką srednicę (1–2 mm średnicy). Nadżerki te lokalizują się głównie na błonie rogowaciejącej, czyli dziąsłach podniebieniu twardym.

Afta na języku – ile trwa i jak długo się goi?

Afta na języku goi się w różnym tempie. Czas ten zależy od tego rodzaju konkretnej nadżerki. W przypadku aft Mikulicza okres ten wynosi średnio do 14 dni, a po nadżerce nie pozostaje żadna blizna. Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku aft Suttona, gdzie czas gojenia może wynosić nawet do 6 tygodni. Po tych nadżerkach zwykle zostają blizny. Z kolei afty opryszczkopodobne goją się średnio przez 3 tygodnie i nie pozostawiają po sobie blizn.²

Afta na języku – domowe sposoby

Aftowe zapalenie jamy ustnej należy rozpocząć przede wszystkim od wykluczenia chorób ogólnoustrojowych. Jeśli diagnoza wykaże obecność jakiegoś schorzenia, wówczas terapia skoncentrowana jest na leczeniu choroby podstawowej. Oprócz tego afta na języku powinna być potraktowana preparatami do stosowania miejscowego – są one kluczowe w leczeniu nadżerek. ²

Domowym sposobem na leczenie aft jest stosowanie leków dostępnych w aptece bez recepty np. w postaci żelu.² Warto zwrócić uwagę na to, aby leki te zawierały substancje o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym, salicylan choliny.¹

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Kozłowski Z., Konopka T., Wybrane zagadnienia z farmakoterapii chorób błony śluzowej jamy ustnej, Dental and Medical Problems, 2004.
2. Antoniv R. i inni, Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa, Nowa Stomatologia, 2014.
3.  Tyszkiewicz I., Kozłowski Z., Współczesne poglądy na temat leczenia aft nawracających – przegląd piśmiennictwa, Dental Forum, 2015.
4. Lewkowicz N. i inni, Przewaga wytwarzania cytokin typu Th1 u chorych z aftami nawracającymi, Dental and Medical Problems, 2004.
5. Rolińska A. i inni, Wpływ stresu na układ odpornościowy w przebiegu choroby nowotworowej z perspektywy biomedycznej, Psychoonkologia, 2017.
6. Krawiecka E., Występowanie nawracającego aftowego zapalenia jamy ustnej w aspekcie chorób ogólnoustrojowych oraz niedoborów żelaza, witaminy B12 i witaminy D, Rozprawa doktorska, Klinika Gerostomatologii i Patologii.
7. Scheff B., Marcinkowska A., Rola edukacji pacjentów w zakresie higieny protez ruchomych – opis przypadków, Protetyka Stomatologiczna, 2018.