Afty to niewielkie zmiany, które tworzą bolesne nadżerki w jamie ustnej, na błonach śluzowych policzków, języka, okolic podjęzykowych, podniebienia, gardła. Niekiedy afty mogą pojawić się na wargach. Wówczas mogą utrudniać picie, spożywanie pokarmów oraz mówienie. Jakie są przyczyny ich powstawania w tym miejscu? Jak się je leczy? Wyjaśniamy!
Czym są afty na wardze? Jak wyglądają?
Afty to bolesne, zwykle małe nadżerki. Najczęściej występują w formie okrągłych, płytkich ubytków w błonie śluzowej w obrębie policzków, języka, podniebienia, ale także i warg. Są otoczone intensywnie czerwoną obwódką. Ich obecność sprawia ból. Powodują aftowe zapalenie jamy ustnej, często o charakterze nawracającym, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych [1].
Afty rosną stopniowo i w trakcie rozwoju zmieniają swój wygląd. Zanim się pojawią na wardze, można odczuwać pieczenie i mrowienie. Gdy wykwitną, po 1-2 dni zaczynają pokrywać się białym, żółtym lub szarym nalotem włóknikowym. Po upływie 3-4 dni osiągają swój maksymalny rozmiar. Duże afty zwykle giną po tygodniu lub dwóch i nie pozostawiają blizn [1].
Afta w jamie ustnej na wardze – objawy
Zanim afta wykwitnie na błonie śluzowej wargi lub innego obszaru w jamie ustnej, można odczuwać mrowienie i pieczenie. Zazwyczaj ma to miejsce na dobę lub dwie, zanim rozwinie się stan zapalny. Dopiero później pojawia się żywoczerwona plamka o charakterze nadżerki. Niekiedy może mieć też wygląd grudki lub pęcherzyka [2]. Zmianom tym towarzyszą owrzodzenia oraz bolesność zajętych nimi miejsc [1].
Jakie są rodzaje aft?
Charakterystyczną cechą nadżerek na błonie śluzowej jest cykliczność ich pojawiania się [2]. Jeśli afty pojawiają się częściej niż raz, wówczas ma się do czynienia z aftami nawracającymi (RAS – Recurrent Aphthous Stomatitis). To częsty rodzaj choroby jamy ustnej, który występuje nawet u 20% populacji. Odznacza się okresowym występowaniem pojedynczych lub licznych zmian w formie owrzodzeń, lub nadżerek, nie tylko na błonie śluzowej policzków, ale także warg i podniebienia [2, 3].
Nawracające afty dzieli się na trzy grupy [3]:
- afty małe (Mikulicza): najpopularniejsze, małe, dość szybko się gojące;
- afty duże (Suttona): powyżej 1 cm, bardzo bolesne i pozostawiające blizny po długim okresie gojenia (nawet 6 tygodni);
- afty opryszczkopodobne: bardzo drobne, liczne, tworzące owrzodzenia.
Niezależnie od tego, gdzie występują, afty są zazwyczaj bolesne i sprawiają duży dyskomfort podczas spożywania pokarmów i napojów.
Skąd na wargach biorą się afty – przyczyny
Przyczyny aft są złożone. Nie ma jednej, która byłaby odpowiedzialna u wszystkich za pojawianie się nadżerek lub owrzodzeń. W przypadku warg główne powody powstawania takich zmian obejmują:
- urazy mechaniczne, np. kontakt błony śluzowej z ostrym fragmentem zęba, uszkodzonym wypełnieniem, ostrym przedmiotem, nagryzanie błony śluzowej, stosowanie źle dopasowanych, ruchomych protez, podrażnienie przez aparat ortodontyczny lub kolczyk umieszczony w jamie ustnej [4];
- stres [1];
- czynniki termiczne związane głównie z piciem gorących płynów [4];
- obniżoną odporność, częste infekcje i przemęczenie [1];
- niedobory witamin i minerałów, zwłaszcza witamin z grupy B, żelaza, ferrytyny [3];
- zaburzenia hormonalne [3];
- poparzenia chemiczne, np. ssanie tabletek z kwasem acetylosalicylowym [4].
W przypadku nawracających aft mogą pojawić się bardziej ogólne objawy. Wówczas warto zwrócić uwagę na zaburzenia, które mają charakter ogólnoustrojowy, np. [4]:
- zaburzenia układu pokarmowego (celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego);
- białaczka;
- toczeń rumieniowaty układowy;
- kiła;
- gruźlica;
- zakażenia wirusowe, np. opryszczka nawracająca;
- choroby skóry (rumień wysiękowy wielopostaciowy).
Warto również bliżej przyjrzeć się czynnikom genetycznym. Okazuje się, że afty u dzieci pojawiają się częściej, gdy rodzice mają zmiany nawracające (ryzyko wystąpienia choroby u dziecka wzrasta do 90%) [3].
Metody leczenia zmian aftowych na wardze
Gdy afty pojawiają się na błonie śluzowej warg lub w innych miejscach jamy ustnej należy znaleźć ich przyczynę. Jeśli tkwi ona w chorobie ogólnoustrojowej, trzeba koniecznie udać się do lekarza, aby rozpocząć leczenie. Miejscowo stosuje się preparaty, których składniki mają właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe, znieczulające lub przyśpieszające gojenie się nadżerek [2]. Mogą mieć one postać żelu lub sprayu.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące aft na wardze
Jak wygląda afta na wardze?
Zazwyczaj afty to niewielkie zmiany, które otacza żywoczerwona obwódka. Po 1-2 dniach pojawia się na nich najczęściej biały nalot. Powstałe nadżerki są bolesne.
Od czego robią się afty w ustach?
Zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej i wargach mogą mieć wiele przyczyn. Od chorób ogólnoustrojowych po czynniki mechaniczne oraz stres i niektóre leki. Mogą być też wynikiem niedoborów witamin i minerałów. Często ich powodem jest to też nieprawidłowa higiena jamy ustnej.
Jakich witamin brakuje przy aftach?
Nadżerki w postaci aft na wargach mogą pojawić się w wyniku niedoboru witaminy B12 oraz B9 (kwasu foliowego).
Jak szybko pozbyć się afty?
W łagodzeniu bólu i zmniejszaniu się zmian zapalnych należy zastosować leczenie miejscowe. Pomocne okazuje się płukanie jamy ustnej naparem z szałwii, łopianu lekarskiego lub rumianku. Można też smarować zmiany aloesem lub olejkiem z drzewa herbacianego [1]. W szybkim zmniejszaniu bólu oraz przyspieszeniu gojenia zmiany w jamie ustnej pomogą produkty z apteki dostępne bez recepty, czyli Sachol żel lub Sachol Fast Effect – spray na afty i aftowe zapalenie jamy ustnej.
Bibliografia:
[1] Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie (dostęp: 02.08.2023)).
[2] Antoniv R. i in., Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa, Nowa Stomatologia 3/2014, s. 142-146.
[3] Tyszkiewicz I., Kozłowski Z., Współczesne poglądy na temat leczenia aft nawracających – przegląd piśmiennictwa, Dental Forum, 1/2015/XLIII, s. 83-88.
[4] Walis M. i in., Pacjentka z owrzodzeniem na wardze, Dermatologia po Dyplomie, 2016 (witryna internetowa: https://podyplomie.pl/dermatologia/23218,pacjentka-z-owrzodzeniem-na-wardze (dostęp: 02.08.2023)).
